Văn hoá Trung Hoa trên đất Huế

Ngọ Môn là cổng chính vào Đại Nội trong kinh thành Huế. RFA

Xứ Huế mệnh danh đất thần kinh, đất cố đô một thuở với vương triều, hoàng cung và những kiếp lê dân, hai thế giới trộn lẫn để tồn tại nơi vùng đất sông Hương núi Ngự này. Và cũng chỉ có ở xứ Huế, bao giờ câu chuyện có liên quan đến Trung Quốc cũng có thể gây sững sốt dư luận. Nếu chịu khó chiêm nghiệm, những đền đài, hoàng cung nơi cố đô có dáng vẻ giống hệt với đền đài, hoàng cung thời phong kiến Trung Quốc. Ngọ Môn, thành nội Huế là một bảng thu nhỏ của Tử Cấm Thành, Trung Quốc. Và cho đến thời điểm hiện nay, tâm thức văn hoá cũng như những vật thể văn hoá ở Huế vẫn còn mang đậm dấu ấn của Trung Quốc, đây là chuyện hết sức đáng buồn!

Từ những lăng tẩm, đền đài và tục lệ cúng kính…

Một nhà nghiên cứu văn hoá Huế, hiện đang sống tại thành phố Huế, chia sẻ: “Ở Huế thì hiện tại đa số họ dùng ‘thọ mai gia lễ’, nói chung là lễ nghi Việt Nam, dựa theo tinh thần của Nho Giáo, Khổng Tử chứ không phải Phật Giáo. Trừ ra là họ thêm tôn giáo vào. Nhưng mà nghi thức từ đau ốm, nhập liệm, đám tiệc, nghi thức đưa đám tang, ngày giờ… bên Phật giáo cũng vậy, đại đa số là họ dùng theo ‘thọ mai gia lễ’ hết 80%. Huế là cái nôi phong kiến nên nghi thức phong kiến còn tồn đọng lại nhiều, chủ yếu nói về tinh thần Nho giáo.”


Chùa Trúc Lâm Bạch Mã, Huế

Theo nhà nghiên cứu này, tâm thức của người dân Huế đa phần vẫn còn nặng Nho Giáo, cụ thể là Khổng Giáo và những nếp ứng xử đậm chất Trung Hoa. Từ việc cúng bái, ma chay, cúng giỗ cho đến ngày Tết, ngày Đoan Ngọ, ngày tế trời đất mùa tháng Chạp cũng như quan niệm về phong thuỷ, địa trạch… Tất cả đều đậm chất Trung Quốc.

Ví dụ như vấn đề tang ma, người ta căn cứ vào cuốn Thọ Mai Gia Lễ, đây là cuốn sách mô phỏng tư tưởng Trung Quốc về vấn đề lễ lạc, tâm linh. Đặc biệt, cuốn Thọ Mai Gia Lễ là một cuốn sách mà hơn 80% nội dung hướng dẫn bên trong về những lễ nghi cúng bái đều có kêu gọi, cung thỉnh những vị thần người Trung Quốc. Như vậy, căn cứ theo cuốn sách này, người Việt nói chung và người Huế nói riêng, khi cúng kính phải đặt thần linh Trung Hoa lên trên thần linh và tổ tiên Việt Nam.

Cũng theo nhà nghiên cứu này, vấn đề đáng sợ về cái bóng văn hoá Trung Quốc cũng đang chi phối người dân Hà Tĩnh, ngay ở trung tâm thành phố Hà Tĩnh, có cả một ngôi Võ Miếu để thờ Quan Vân Trường, tức Quan Công trong Tam Quốc Diễn Nghĩa. Có thể nói Võ Miếu là nơi có rất nhiều người Việt Nam đến chiêm bái, không những thế, ngôi miếu này được xếp vào diện di tích văn hoá cấp tỉnh, được chăm sóc, nhang khói rất kĩ lưỡng. Mà chỉ có Hà Tĩnh và Huế là nổi cộm về vấn đề cho Trung Quốc thuê đất.

Trở lại vấn đề văn hoá Huế, nhà nghiên cứu này cho rằng kể từ khi giải trừ nhà nước phong kiến ở Huế, cung điện Huế bị trưng dụng làm nhiều thứ cơ quan khác nhau nhưng cái lõi văn hoá, cái lõi mê tín của triều đại này lại vẫn giữ nguyên. Người ta đã tịch thu nhiều sách vở và qui định hệ ứng xử mới nhưng lại không cắt bỏ được những thói quen và hoạt động tâm linh đậm chất Trung Hoa. Không những vậy, những lễ nghi mang bóng dáng Trung Hoa lại phát triển mạnh ở Huế và đôi khi bị đánh tráo như là một nét bản sắc dân tộc để thu hút khách du lịch.

Nhà nghiên cứu này nói thêm, hiện tại, từ cấu trúc bên ngoài của các đền đài, lăng tẩm thời nhà Nguyễn cho đến các lăng miếu, chùa chiền mới xây dựng sau này đều có nét mô phỏng giống hệt các lăng miếu, chùa chiền của Trung Quốc. Và điều này không phải ngẫu nhiên mà có, nó được định hướng, được kiểm duyệt rất khắc khe. Nhưng đáng sợ hơn cả không phải là những nét kiến trúc bên ngoài mà là cấu trúc tâm linh, nội tâm của một vùng cư dân. Vì sống lâu ngày trong nếp văn hoá của người Trung Quốc nên người ta dễ dàng bị tiêm nhiễm và xem đó là một phần không thể thiếu của mình.

Đàn Nam Giao, Huế.

Đến chuyện cho Trung Quốc thuê đất

Một giảng viên đại học khoa học Huế, không muốn nếu tên, chia sẻ: “Người Huế thì gần như họ đã bị bội nhiễm văn hóa Trung Hoa. Mấy trăm năm nay, từ thời phong kiến đến bây giờ thì văn hóa Trung Hoa đã ảnh hưởng rất nặng. Nó đi sâu vào đời sống của Huế. Từ đám tiệc, ma chay, tất cả những lễ lạc, những dịp quan trọng nhất của đời người, tất cả đều mang hơi hướng của Trung Hóa, những thuyết Khổng Tử, Mạnh Tử, những điều răn của Nho giáo.”

Theo vị giảng viên này, chuyện nhà cầm quyền Thừa Thiên Huế cho người Trung Quốc thuê vùng chiến lược Hải Vân để xây dựng một cách dễ dàng, không cần suy nghĩ, mà cũng không hề có động thái nào cho thấy họ muốn tham khảo ý kiến bên quân đội và giới trí thức là chuyện rất dễ hiểu ở tỉnh thành này. Vì trên thực tế, vấn đề bội nhiễm văn hoá Trung Quốc đã khiến cho mọi ý hướng chống ngoại xâm bị lu mờ. Thậm chí có nhiều nhà lãnh đạo cấp tỉnh mà ông từng tiếp xúc đã cho rằng văn hoá Việt Nam là con của văn hoá Trung Hoa, Việt Nam và Trung Quốc vốn sinh ra từ một bà mẹ và Việt Nam có thành một đặc khu của Trung Quốc cũng là chuyện bình thường.

Vì vấn đề then chốt vẫn nằm trong suy nghĩ, trong ý hướng tâm linh và trong môi trường tiếp xúc hằng ngày mà con người phải tiếp nhận và phản ứng theo cơ chế tự nhiên. Ở khía cạnh tâm linh, dù nói và hiểu theo cách nào thì cho đến thời điểm hiện nay, những quan niệm về âm phần, địa lý, thiên văn, tử vi, tướng số của các thầy cúng ở Huế cũng đều bị chi phối bởi Cao Biền và đệ tử của ông ta là Tả Ao, gần đây nhất là Thiệu Vĩ Hoa. Hầu như người ta bói toán, xem ngày cưới, ngày mai táng và khai trương công trình, sự nghiệp đều dựa vào những dự đoán từ sách của các ông này.

Ngay cả việc khai trương các festival ở Huế, trong buổi lễ khai mạc vẫn có hơi hướm tâm linh theo kiểu Trung Hoa, và mọi ngả đường, ngoại trừ một số con đường trưng bày nghệ thuật đương đại, các khu nhà cổ treo lồng đèn Trung Quốc 100% mà hình như người ta cũng không ý thức được đó là lồng đèn Trung Quốc, đi ngang qua những khu phố này, có cảm giác như đang đi qua một khu phố Tàu nào đó trong phim.

Vị giảng viên đại học này nói rằng sở dĩ ông đưa ra những dẫn chứng trên là vì ông muốn nhấn mạnh rằng một khi cái lõi văn hoá bị đánh tráo, người ta nhầm tưởng cái lai căn là bản sắc thì mọi chuyện có thể xãy ra. Và không riêng gì đèo Hải Vân bị Trung Quốc thuê, có rất nhiều mảnh đất đẹp trên địa bàn Thừa Thiên Huế đã bị Trung Quốc thuê trọn. Vấn đề là bao giờ họ xây dựng và họ sẽ xây dựng đến đâu, để lại hậu quả gì. Câu chuyện văn hoá Huế nghe ra còn lắm vấn đề để bàn luận!

• < Trang trước
• Trang sau >