Mỹ mở mặt trận mới chống Nga và Trung Quốc ở Bắc Cực

Ngoại trưởng các quốc gia thành viên Hội Đồng Bắc Cực. Ảnh tại Rovaniemi, Phần Lan, ngày 07/05/2019.
Mandel Ngan/Pool via REUTERS

Hoa Kỳ ngày 06/05/2019 đã khẳng định vai trò cường quốc Bắc Cực của mình, công khai lớn tiếng đả kích « thái độ hung hăng » của Trung Quốc và Nga tại khu vực.

Một hôm trước cuộc họp của Hội Đồng Bắc Cực, tập hợp các nước giáp ranh Bắc Cực, tại Rovaniemi, miền Bắc Phần Lan, ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo đã nhấn mạnh rằng ngày nay Bắc Cực đã trở thành một không gian cạnh tranh giữa các cường quốc thế giới, nhưng việc « Bắc Cực là một vùng hoang dã không có nghĩa là nơi này phải trở thành một nơi bị luật rừng chi phối ».

Trước một cử tọa trong đó có cả phái đoàn Nga, một thành viên thực thụ của Hội Đồng Bắc Cực, và Trung Quốc, một quan sát viên bên cạnh Hội Đồng, ngoại trưởng Mỹ đã có những lời lẽ hết sức gay gắt nhắm vào hai nước, nhất là vào Trung Quốc.

Theo ghi nhận của đặc phái viên RFI tại Rovaniemi, ngoại trưởng Mỹ đã không ngần ngại nêu bật ví dụ về những hành vi Trung Quốc đã làm tại châu Á và Biển Đông để cảnh báo các quốc gia Bắc Cực về những gì mà Trung Quốc có thể làm tại khu vực này.

Theo ông Pompeo, nghĩa vụ của Mỹ là phải bảo vệ Công Ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển tại khu vực Bắc Cực, chống lại Trung Quốc vốn đã vi phạm Công Ước này ở Biển Đông.

Ngoại trưởng Mỹ tuyên bố :
 « Những nước nào không thượng tôn luật pháp sẽ không được phép tham gia… Chúng ta có muốn là các quốc gia Bắc Cực, và nhất là các cộng đồng bản xứ, phải chịu số phận của các chính quyền trước đây tại Sri Lanka hay Malaysia đã bị rơi vào bẫy nợ và tình trạng tham nhũng hay không ? ».

Ông Pompeo nói tiếp : « Chúng ta có muốn là hạ tầng cơ sở thiết yếu của vùng Bắc Cực có kết cục như những con đường mà Trung Quốc xây dựng ở Ethiopia hay không ?
Những con đường đã rệu rã và trở thành nguy hiểm chỉ sau vài năm mà thôi ? ».

Nhắc đến hành vi của Trung Quốc tại Biển Đông, ngoại trưởng Mỹ hỏi tiếp :
 « Chúng ta có muốn Bắc Băng Dương biến thành một Biển Đông khác hay không ?
Một vùng biển bị quân sự hóa với các tranh chấp lãnh thổ đối chọi nhau ?
Chúng ta có muốn là môi trường mong manh của Bắc Cực bị tàn phá về mặt sinh thái với hạm đội tàu đánh cá của Trung Quốc thường trực trên vùng biển ngoài khơi Bắc Cực hay không ? »

Bắc Kinh tăng cường hiện diện quân sự

Theo hãng tin Anh Reuters, tại Rovaniemi, ngoại trưởng Mỹ không quên nhắc lại một nội dung trong bản báo cáo của Lầu Năm Góc hôm 02/05, cảnh báo nguy cơ Trung Quốc lợi dụng sự hiện diện của họ trong lãnh vực nghiên cứu dân sự để tăng cường sự hiện diện về mặt quân sự, kể cả việc triển khai tàu ngầm trong khu vực để răn đe hạt nhân.

Bản báo cáo của bộ Quốc Phòng Mỹ ghi nhận là Đan Mạch, một thành viên của Hội Đồng Bắc Cực, đã lo ngại về việc Trung Quốc chú ý đến đảo Greenland và đề nghị thành lập một trạm nghiên cứu, trạm vệ tinh mặt đất, nâng cấp sân bay và mở rộng hoạt động khai thác khoáng sản tại khu vực này.

Bắc Kinh cũng công bố kế hoạch chế tạo tàu phá băng hạt nhân với lượng giãn nước 30.000 tấn, nhằm tăng cường khả năng thăm dò và hiện diện ở Bắc Cực.
Theo hãng tin Pháp AFP, ngoại trưởng Mỹ cũng không ngần ngại phủ nhận tính chính đáng của sự hiện diện của Trung Quốc tại cơ chế Hội Đồng Bắc Cực, kể cả trong tư cách quan sát viên.

Hội Đồng Bắc Cực bao gồm 8 thành viên, tất cả đều là những quốc gia có một phần lãnh thổ nằm trong khu vực : Mỹ, Canada, Nga, Na Uy, Đan Mạch, Thụy Điển, Iceland và Phần Lan.
Nếu Hoa Kỳ và Nga là thành viên thực thụ, thì Trung Quốc chỉ có quy chế quan sát viên.

Trong diễn văn của mình tại Rovaniemi, ông Pompeo đã nêu bật một thực tế là điểm cực bắc của Trung Quốc nằm cách Bắc Cực đến 900 hải lý (gần 1 450 cây số). Bằng chi tiết này, ông Pompeo được cho là đã phủ nhận quy chế "Quốc Gia cận Bắc Cực " mà Trung Quốc tự cho mình.

Ông Pompeo khẳng định : « Chỉ có quốc gia Bắc Cực và quốc gia ngoài Bắc Cực, không hề tồn tại loại thứ 3 nào, và nói này, nói nọ cũng không thể mang đến cho Trung Quốc bất cứ quyền hạn gì ».

Tuyến hàng hải chiến lược

Theo ngoại trưởng Mỹ, khi đầu tư ồ ạt vào vùng Bắc Cực – gần 90 tỷ đô la từ 2012 đến 2017, Bắc Kinh muốn khai thác, và thủ lợi từ tuyến hàng hải phía Bắc, đi ngang qua phía bắc nước Nga, cho phép rút ngắn đáng kể tuyến đường nối liền Đại Tây Dương và Thái Bình Dương.
Tuyến hàng hải phía Bắc này ngày càng dễ sử dụng hơn do hiện tượng băng tan.

Trung Quốc và Nga rất muốn biến tuyến đó thành một phần của Con Đường Tơ Lụa Mới, một sáng kiến bị nhiều nước phương Tây, đi đầu là Mỹ, xem là thể hiện ý muốn bá quyền của Trung Quốc.

Nga ‘khiêu khích’ ?

Ngoại trưởng Mỹ Pompeo cũng lên án những " hành động khiêu khích" của Nga khi quân sự hóa trở lại Bắc Cực.

Chỉ vài phút trước khi gặp đồng nhiệm Lavrov trong một cuộc gặp song phương bên lề hội nghị của Hội Đồng Bắc Cực, ông Pompeo tố cáo : « Trên tuyến đường biển phía bắc, một cách bất hợp pháp, Matxcơva đã đòi các nước khác phải xin phép khi quá cảnh qua Nga, cho hoa tiêu Nga lên các tàu ngoại quốc, và đe dọa sử dụng võ lực đánh chìm những chiếc tàu nào không tuân thủ các yêu cầu đó ».

Đối với ngoại trưởng Mỹ, « Nga đã để lại dấu giầy đinh (của quân đội) trên tuyết », và kể từ năm 2014, đã dùng tàu phá băng cải tạo lại các căn cứ có từ thời Chiến Tranh Lạnh, tăng cường sự hiện diện quân sự của Nga trong vùng.

Theo AFP lời lẽ công kích của ông Pompeo càng đáng chú ý vì được đưa ra chỉ ít lâu trước cuộc gặp song phương với đồng nhiệm Nga Serguei Lavrov, trong bối cảnh căng thẳng Mỹ-Nga leo thang trên vấn đề Venezuela.

Trước ống kính truyền hình, hai người bắt tay nhau với nụ cười nhưng không cho biết nội dung cuộc tiếp xúc.
Mỹ tăng cường hiện diện quân sự và bảo vệ môi trường Bắc Cực

Sau khi cực lực tố cáo Nga và Trung Quốc, ngoại trưởng Mỹ đã biện minh cho sự tăng cường hiện diện của Hoa Kỳ trong vùng Bắc Cực.
Theo ông Pompeo, trước các hoạt động gây bất ổn định của đối phương, Mỹ đang phải « tiến hành tổ chức các cuộc tập trận, tăng cường hiện diện quân sự, xây dựng lại đội tàu phá băng và tăng chi tiêu cho lực lượng tuần duyên ».

Theo yêu cầu của Quốc Hội Mỹ, từ nay đến 01/06, Lầu Năm Góc phải đệ trình chiến lược phòng thủ mới cho vùng Bắc Cực.

Trước mắt thì đã có hàng trăm lính Thủy Quân Lục Chiến Mỹ luân chuyển qua Na Uy để luyện tập chiến đấu trong thời tiết băng giá, phi cơ Mỹ cũng được đưa trở lại căn cứ không quân Keflavik ở Iceland mà quân đội Hoa Kỳ đã rời đi vào năm 2006.

Ngoài vấn đề quân sự, ông Pompeo còn nêu lên vai trò « lãnh đạo hàng đầu thế giới về bảo vệ môi trường » của Mỹ, kể cả tại Bắc Cực, cho rằng từ nay đến năm 2025 lượng khí thải CO2 của Mỹ sẽ giảm « nhiều hơn bất kỳ quốc gia nào khác ở Bắc Cực ».

Tuyên bố là như vậy, nhưng trong thực tế, theo tin Reuters, tại hội nghị chính thức của các nước vùng Bắc Cực ở Rovaniemi ngày 07/05, Hoa Kỳ đã từ chối ký vào một thỏa thuận về những thách thức tại Bắc Cực vì không đồng ý với từ ngữ trong thông cáo chung, nói rằng biến đổi khí hậu là một mối đe dọa nghiêm trọng cho Bắc Cực.

Đây là lần đầu tiên kể từ khi Hội đồng Bắc Cực được thành lập vào năm 1996, hội nghị của cơ chế này không ra được thông cáo chung.

 

• < Trang trước
• Trang sau >