Ý kiến luật sư việc kiện tập thể Formosa

Hàng trăm người dân tại Tòa án Thị xã Kỳ Anh nộp đơn kiện Formosa vì đã hủy hoại môi trường và gây thiệt hại cho gia đình họ. Ảnh chụp hôm 26/9/2016.
Citizen photo

Hơn 600 người dân đang có mặt tại Tòa án Thị xã Kỳ Anh nộp đơn kiện Formosa vì đã hủy hoại môi trường và gây thiệt hại cho gia đình họ.
 Việc này được giới luật sự xem là bước ngoặc trong dân chúng Việt Nam.

 Mặc Lâm có cuộc phỏng vấn với luật sư Lê Quốc Quân để tìm hiều thêm ý kiến của ông về sự việc quan trọng này.

Đặt ra những vấn đề pháp lý mới

Mặc Lâm: Thưa luật sư trước tiên xin ông cho biết vụ kiện tập thể này đã được tòa án nhận đơn và hứa sẽ xem xét thụ lý. Ông đánh giá ra sao về việc này?

LS Lê Quốc Quân: Anh đặt vấn đề mà chúng tôi đang quan sát và theo dõi rất thú vị. Nó đặt ra những vấn đề pháp lý rất mới cho chính người đi kiện, cho hệ thống tòa án và hệ thống pháp lý Việt Nam.

 Việc mà những người dân tiến hành nộp đơn kiện như hôm qua có thể coi như lần đầu tiên nó đặt ra với tư pháp về vấn đề khởi kiện tập thể mà khởi kiện tập thể này từ trước nay bằng mọi cách nhà nước ngăn cản mà ngày hôm qua tòa buộc phải nhận đơn.

Theo trình tự thủ tục thì người ta buộc phải nhận đơn mà nhận đơn mà nhận đơn rồi thì nó sẽ thúc đẩy nhiều tiến trình hoặc là nhiều hoạt động pháp lý khác nảy sinh ra từ chỗ này rất là lớn.

Cụ thể là nó thách thức hiển nhiên sai lầm của chính quyền tức là họ đã nhận 500 triệu đô la của Formosa bồi thường hoàn toàn không có căn cứ về mặt pháp lý, đây là sự mặc cả trên đầu người dân.

Nhưng hôm nay người dân đi nộp đơn khởi kiện là đúng pháp luật, như vậy việc mà tòa án nhận đơn xong thụ lý đơn sẽ là một cú đấm ngược rất là mạnh đấy, cho nên chúng tôi cũng không biết được rằng chính quyền sẽ phải xử lý với vấn đề này như thế nào.

 Khi không thụ lý đơn họ phải đưa ra bằng chứng chứng minh việc họ trả lời và nếu như mà sự trả lời này nó không đúng, và theo tôi thường là trả lời sẽ theo sự chỉ đạo rất là vu vơ, thì các luật sư sẽ căn cứ vào chuyện từ chối thụ lý đó mà sẽ tiếp tục làm các bước khác nữa.

Mặc Lâm: Trước đây Vedan cũng từng bị kiện tập thể và chính quyền đã nhập cuộc giúp cho họ thắng kiện, Formosa có thể trở thành một Vedan thứ hai hay không khi nhà nước đã mau chóng nhận 500 triệu đô la bồi thường mà không có một bàn bạc gì với người dân?

LS Lê Quốc Quân: Cái vụ xảy ra trước đây là vụ Vedan cũng gây ra ô nhiễm và gây tác động rất lớn đối với người dân từ kế sinh nhai của người ta cho đến sức khỏe.
Trong những vụ việc đấy thì nhà nước đứng ra lãnh đạo là chủ yếu ví dụ như là cũng có các luật sư của đoàn luật sư trong hỗ trợ tư pháp của nhà nước đứng ra làm miễn phí, rồi các cơ quan đoàn thể của địa phương, Mặt trận Tổ quốc, các cơ quan chính quyền phụ nữ, Hội nông dân đứng ra thương lượng và nói chuyện mặc cả trao đổi với bên gây ra thiệt hại là Vedan.

Sáng ngày 27/09/2016, số người đi khiếu kiện Formosa đã đông đảo hơn khi có sự nhập cuộc của giáo dân thuộc các giáo xứ Tuy Hòa, Đông Yên, Chủ Lộc và một số giáo xứ lận cận huyện Kỳ Anh. Photo courtesy of DLB.

Cái hay ở cái chỗ này là người dân sẽ là những người đề đơn trực tiếp lên Tòa án và nguyên tắc thì chỉ có Tòa án là nơi mà người ta thụ lý hồ sơ và người ta đưa ra phán quyết là người dân đã phải chịu thiệt hại những điều về sức khỏe, về con người, về công việc.

Như thiệt hại bao nhiêu và Tòa án sẽ phải là cái nơi đưa ra mức bồi thường mà phía Formosa gây ra phải chịu.

Do vậy bây giờ người dân đã đi đúng trình tự pháp lý và chỉ có cách nhà nước theo nguyên tắc, theo cái kiểu của họ, họ sẽ có thể chỉ đạo cho tòa bên dưới không thụ lý nữa hoạc là dìm hồ sơ đi nhưng cũng không thể được.

Tại vì bây giờ người dân đang làm một điều đúng pháp luật, chỉ có một điều nữa tức là mình cần phải làm thêm cho người dân nhiều thứ và mình phải nghiên cứu, đánh giá sự tác động một cách chính xác và khoa học.

Ví dụ như mình chứng minh được là có sự ảnh hưởng do nhiễm độc gây ảnh hưởng đến công việc của mình rồi ảnh hưởng đến sức khỏe thậm chí có thể có những nghiên cứu về một số loại bệnh trên một số các cá nhân cụ thể nào đấy do tác động từ chuyện gây ô nhiễm của Formosa có gây ra cho chính người đó.

Không cần phải nhiều, nhưng chỉ một số người nhất định nhưng nó chứng minh được thì có thể có một tác động về mặt pháp lý rất là lớn.
Chính quyền buộc phải giải quyết?

Mặc Lâm: Tòa án hình sự quốc tế ICC vừa cho biết vài ngày trước là định chế này sẽ xem việc hủy hoại môi trường, trưng thu đất đai dân chúng đẩy họ vào chỗ khốn cùng sẽ bị xét xử như tội phạm hình sự.

Tuy nhiên Việt Nam không tham gia vào hiệp ước Rome nên không có khả năng bị Tòa án quốc tế chế tài. Luật sự nghĩ sao nếu vụ kiện Formosa len qua được rào cản này?

LS Lê Quốc Quân: Thực ra về mặt pháp lý thì có rất nhiều cách mặc dù mình chưa ký kết thủ tục Rome. Nếu như Tòa án ra đời và chấp nhận, tiếp nhận đơn thụ lý về môi trường thì người ta căn cứ vào những ảnh hưởng của kẻ gây ra chuyện đó.

Nếu sự việc này gây ra với quy mô lớn như vậy, tác động lớn đến dân chúng đến con người, đến môi trường không phải chỉ vùng biển Việt Nam mà nó ảnh hưởng các nơi khác nữa thì tôi nghĩ rằng sẽ có rất nhiều cách, nhiều phương pháp để tòa án thụ lý và giải quyết, cũng như phía khởi kiện thì người ta cũng có cách không kiện Formosa tại Việt Nam mà sẽ là Formosa tại Đài Loan.

Tuy nhiên cái nỗ lực chúng ta đi được đến đâu và sẽ đòi hỏi được gì thì thường bắt nguồn từ tại địa phương. Thí dụ như bây giờ dù muốn hay không tất cả những công dân bị ảnh hưởng trực tiếp trong khu vực gần 200 km gần bờ biển ấy thì cũng phải ra tòa án tại Kỳ Anh vì tòa án Kỳ Anh là nơi trụ sở của Formosa Việt Nam đóng và gây ô nhiễm thì người ta phải nộp đơn tại đó.

Một khi nộp đơn tại đó rồi, ở đó thụ lý có nghĩa là cây kim giây đã chạy thì nó sẽ đẩy kim phút nó chạy và sẽ đẩy kim giờ nó chạy và buộc phải giải quyết.
Còn nếu như không làm những điều đấy thì chính quyền sẽ dùng áp lực bằng các biện pháp khác phủ nhận trình tự đúng đắn ấy thì nó sẽ càng gây thêm phức tạp mà thôi.

Mặc Lâm: Xin cám ơn ông.

• < Trang trước
• Trang sau >