Dọa dẫm kinh tế hay răn đe chính trị

Hàng ngàn công nhân Trung Quốc được rút ra khỏi cảng Vũng Áng ở Hà Tĩnh, Việt Nam đã về đến cảng Tú Anh ở Hải Khẩu, tỉnh Hải Nam, miền nam Trung Quốc vào ngày 20 tháng 5 năm 2014. AFP PHOTO

Sự kiện các doanh nghiệp nhà nước của Trung Quốc được lệnh ngừng đầu tư vào Việt Nam phải chăng là bước đe dọa mới, trong khi giàn khoan HD 981 đã hiện diện trái phép hơn 1 tháng trên vùng biển miền Trung.

Một động tác tâm lý?

Khi đưa tin về việc Bộ Thương mại Trung Quốc ra lệnh cho các doanh nghiệp nhà nước ngừng tham gia đấu thầu tại Việt Nam, ngày 9/6 báo South China Morning Post ấn hành ở Hong Kong trích lời chuyên gia Hứa Lợi Bình của Viện Chiến lược Quốc tế nhận định: “đây là tín hiệu cho thấy Trung Quốc đang sử dụng lá bài kinh tế, nhưng hiệu quả ra sao thì còn phải chờ.”

Nhận định về sự kiện mới nhất này, Tiến sĩ kinh tế Phạm Chí Dũng một nhà bình luận độc lập từ TP.HCM phát biểu:

“Việc nhà nước Trung Quốc cấm một số doanh nghiệp dự thầu ở Việt Nam, tôi cho là một động tác tâm lý cũng giống như họ rút 4.000 công nhân ra khỏi cảng Vũng Áng ở Hà Tĩnh gây ra một áp lực và đồng thời cũng là một đe dọa chính trị đối với Hà Nội… nếu Hà Nội không tuân thủ luật chơi của Trung Quốc thì họ có thể cấm cố nền kinh tế Việt Nam.”

    Nếu như mà TQ có những biện pháp cấm vận hoặc hạn chế xuất khẩu sang VN thì VN sẽ chịu những thiệt hại tương đối nặng nề trong thời gian nhất định.
    -TS Lê Đăng Doanh

Theo TS Phạm Chí Dũng Trung Quốc chưa lọt vào tốp 10 nhà đầu tư nước ngoài tại Việt Nam, tuy nhiên sự đặc thù trong dự thầu của doanh nghiệp Trung Quốc lại là một điều đáng chú ý. TS Phạm Chí Dũng nhấn mạnh:

“Những dự án mà Trung Quốc hiện diện nhiều có lẽ nằm trong hệ thống nhiệt điện, hiện nay Trung Quốc chi phối rất lớn trong các dự án nhiệt điện Việt Nam và theo một đánh giá thì trong tổng số 31 nhà máy nhiệt điện Việt Nam thì Trung Quốc đã chiếm tới 23 nhà máy rồi… và nếu một ngày đẹp trời nào đó họ đồng loạt cúp điện thì có lẽ Việt Nam sẽ chìm trong bóng tối. Đấy là một hình ảnh rất tượng hình, rất tượng trưng.”

Kinh tế Việt Nam lệ thuộc Trung Quốc là điều rõ ràng, năm 2013 nhập siêu với Trung Quốc lên tới hơn 23 tỷ USD. Trong năm này Việt Nam xuất  khẩu sang Trung Quốc 13,3 tỷ USD, phần lớn là nông sản và các mặt hàng thô. Ngược lại Việt Nam nhập khẩu từ Trung Quốc hàng hóa, nguyên liệu dệt may và da giày, máy móc, nhà xưởng trị giá 36,9 tỷ USD.

Giả dụ Việt Nam và Trung Quốc gián đoạn giao thương điều gì sẽ xảy ra. TS Lê Đăng Doanh nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương từ Hà Nội nhận định:

“Xuất khẩu của Trung Quốc sang Việt Nam thì chỉ bằng 1% xuất khẩu của Trung Quốc thôi, còn nhập khẩu của Việt Nam từ Trung Quốc chiếm đến 28% tổng nhập khẩu của Việt Nam. Vì vậy cho nên chắc chắn nếu như mà Trung Quốc có những biện pháp cấm vận hoặc hạn chế xuất khẩu sang Việt Nam thì Việt Nam sẽ chịu những thiệt hại tương đối nặng nề trong thời gian nhất định.”

Trung Quốc cũng thiệt hại

Công nhân Trung Quốc và công nhân Việt Nam ở nhà máy Đạm Cà Mau. Ảnh minh họa chụp trước đây.

Hàng hóa dệt may của Việt Nam năm 2013 có trị giá xuất khẩu gần 20 tỷ USD, tuy nhiên nguyên phụ liệu cần thiết phải nhập riêng từ Trung Quốc lên tới gần 6 tỷ USD. Ông Diệp Thành Kiệt, Phó chủ tịch Hội dệt may thêu đan TP.HCM nhận định:

“Giả sử tình huống xấu nhất Trung Quốc ra lệnh bế môn tỏa cảng không cho xuất hàng vào Việt Nam, thì đầu tiên là việc ách tắc sản xuất xảy ra ngay chứ không phải là cầm cự được bao lâu. Tại vì thường nguyên liệu của chúng ta đặc biệt với ngành dệt may là ngành thời trang, nguyên liệu đưa về là sản xuất ngay và thường thì dự trữ nguyên liệu của các nhà máy dệt may Việt Nam là không quá 2 tới 3 tháng. Tác động sẽ xảy ra ngay thôi.”

Tuy vậy ông Diệp Thành Kiệt có chung quan điểm với nhiều chuyên gia khác là Trung Quốc không dại gì cấm vận dệt may Việt Nam, bởi vì họ cũng bị thiệt hại. Trung Quốc cần đầu ra cho ngành sản xuất nguyên phụ liệu dệt may của chính họ.

Trao đổi với chúng tôi, TS Phạm Chí Dũng từ Sài Gòn nhận định:

“Tôi chắc chắn một điều là Trung Quốc sẽ không thể cấm vận Việt Nam ít nhất vào thời điểm này. Tại vì điều đó hoàn toàn bất lợi cho Trung Quốc, bất lợi về quan hệ chính trị, về các giá trị kinh tế, bất lợi về quốc tế. Trung Quốc được coi là cường quốc nhưng thực ra đó là hình ảnh của một nước giàu dân nghèo hay là voi cưỡi xe đạp và còn khá là nhỏ đối với thế giới. Trung Quốc chưa có đủ tiềm lực giống như Hoa Kỳ để mà đi cấm vận kinh tế đối với các nước khác. Thành thử đó là một bước đi sai lầm và dại dột, có thể nói là ngu ngốc đối với Trung Quốc nếu họ làm điều đó.”

    TQ chưa có đủ tiềm lực giống như Hoa Kỳ để mà đi cấm vận kinh tế đối với các nước khác. Thành thử đó là một bước đi sai lầm và dại dột đối với TQ nếu họ làm điều đó.
    -TS Phạm Chí Dũng

Theo các số liệu chính thức, 5 tháng đầu năm 2014 xuất khẩu gạo của Việt Nam đạt 2,65 triệu tấn trị giá 1,19 tỷ USD nhưng riêng thị trường Trung Quốc chi phối gần 42%. Trung Quốc còn là thị trường chủ yếu của trái cây và mủ cao su của Việt Nam. TS Đặng Kim Sơn, Viện trưởng Viện chính sách và chiến lược phát triển Nông nghiệp Nông thôn Việt Nam nói với báo chí là ông tin rằng Trung Quốc không dại gì cấm biên, Trung Quốc cần nhập khẩu gạo từ Việt Nam để đảm bảo an ninh lương thực cho chính họ. Tuy vậy TS Đặng Kim Sơn nhận định:

“Trong mọi tình huống phải luôn luôn chủ động để đảm bảo được thị trường xuất khẩu cả chính ngạch và tiểu ngạch. Chính vì thế công tác nghiên cứu thị trường, công tác chuẩn bị thị trường hiện nay đang được đẩy mạnh. Không phải trong trường hợp xấu đến khi xảy ra gây khó khăn chúng ta mới lo chuyện này.”

Theo Cục Đầu tư Việt Nam, với 1.029 dự án còn hiệu lực tính đến ngày 20/5 tổng vốn đầu tư đăng ký của các dự án của Trung Quốc tại Việt Nam là 7,84 tỷ USD. Nhật Bản duy trì vị trí nhà đầu tư lớn nhất với vốn đăng ký 35,6 tỷ USD, kế tiếp là Hàn Quốc với hơn 31 tỷ USD, Singapore với 30,3 tỷ USD và Đài Loan 27,4 tỷ USD.

Trung Quốc đang hưởng lợi tại Việt Nam với con số xuất siêu hơn 23 tỷ USD vào năm 2013. Hơn nữa doanh nghiệp Trung Quốc đang bỏ tiền tỷ đô la đầu tư vào ngành dệt nhuộm ở Việt Nam, đón đầu Hiệp định đối tác xuyên Thái bình Dương TPP mà Hà Nội tham gia.

Theo giới chuyên gia, cùng với cuộc xâm lăng trên biển Đông, Trung Quốc đang ra vẻ tạo thêm áp lực kinh tế với Việt Nam. Việc tạm thời cấm doanh nghiệp nhà nước đầu tư mới vào Việt Nam, mang ý nghĩa răn đe chính trị với Hà Nội hơn là một bước đi trừng phạt kinh tế thực sự.

• < Trang trước
• Trang sau >