Mặc dù chủ trương của Manila về việc phải có đường lối cứng rắn đối với các hành động của Trung Quốc ở Biển Đông không được ASEAN chấp nhận, nhưng Tổng thống Philippines, khi đánh giá về Tuyên bố của ASEAN liên quan đến hồ sơ này, cho rằng ASEAN đã đạt được « một tiến bộ đáng kể ».

 

Hôm qua, 28/04/2015, trả lời báo chí về Hội nghị Thượng đỉnh ASEAN, được tổ chức tại Kuala Lumpur, Malaysia, ngày 27/04, Tổng thống Philippines Benigno Aquino nhận định, không chỉ Malaysia, Chủ tịch luân phiên ASEAN hiện nay, mà cả các nước Chủ tịch khác, các thành viên khác chủ động nói về vấn đề Biển Đông, đánh dấu một sự « thay đổi mạnh ».

 

Nguyên thủ Philippines đã có những bình luận như trên sau khi Malaysia, nhân danh Chủ tịch luân phiên ASEAN, ra tuyên bố cho rằng việc Trung Quốc tôn tạo, bồi đắp các đảo ở Biển Đông « làm xói mòn lòng tin, sự tin cậy và phương hại đến hòa bình, an ninh và ổn định » trong khu vực.

 

Lãnh đạo các thành viên ASEAN còn chỉ thị cho các Ngoại trưởng « khẩn cấp xử lý vấn đề này một cách xây dựng », trong khuôn khổ cơ chế đối thoại giữa ASEAN và Trung Quốc.

 

Tổng thống Aquino nói, Philippines đã cố gắng thuyết phục ASEAN có một lập trường chung về cách tiếp cận thống nhất hơn trong quan hệ với Trung Quốc trên cơ sở Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC), mà Trung Quốc đã ký kết. Manila muốn ASEAN, trong tư cách là một khối, đối thoại với Trung Quốc về hồ sơ Biển Đông.

 

Trong những ngày họp chuẩn bị hội nghị Thượng đỉnh, Ngoại trưởng Philippines Albert del Rosario đã kêu gọi ASEAN đoàn kết ngăn chặn các hành động bồi đắp, tôn tạo của Trung Quốc ở Biển Đông.

 

Tuy nhiên, Malaysia đã gạt bỏ chủ trương đối đầu trực diện với Trung Quốc. Ngoại trưởng Malaysia tuyên bố là ASEAN nên tránh có những hành động phản tác dụng, làm cho các thành viên chia rẽ, cũng như gây ra xa cách giữa ASEAN và Trung Quốc.

 

Mặc dù ra tuyên bố về việc xây dựng một cộng đồng, nhưng các thành viên ASEAN đều có những tính toán riêng.

Mặt khác, tranh chấp tại Biển Đông chỉ liên quan đến một số thành viên.

 

Hiệp hội các nước Đông Nam Á thường xuyên bị chỉ trích có phản ứng yếu ớt trước thái độ hung hăng của Bắc Kinh, mà theo một số nguồn tin, đó là do Trung Quốc sử dụng sức mạnh kinh tế và sức ép về ngoại giao.