Mỹ-Iran : Tổng thống Trump đủ tỉnh táo thoát “bẫy” chiến tranh?

Ảnh minh họa máy bay không người lái RQ-4 Global Hawk của Không Quân Mỹ tương tự với chiếc bị quân đội Iran bắn hạ ngày 20/06/2019.
REUTERS/U.S. Air Force/Bobbi Zapka

Mỹ và Iran liên tục khẩu chiến gay gắt, để tránh bị mất mặt, từ hôm 20/06/2019 khi Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran bắn hạ một máy bay do thám không người lái RQ-4 Global Hawk của Mỹ.

Chiến sự tưởng như sắp nổ ra tại chảo lửa Trung Đông khi tổng thống Donald Trump ra lệnh tấn công ba mục tiêu tại Iran vào tối 20/06, rồi bất ngờ rút lệnh chỉ vài phút trước khi bắt đầu chiến dịch.

Lý do được chủ nhân Nhà Trắng giải thích trên mạng Twitter rằng ông không muốn “150 người sẽ bị thiệt mạng” vì cuộc tấn công trả đũa “bất cân xứng với vụ bắn hạ máy bay không người lái”.

Chủ Nhật 23/06, phát biểu trước báo giới trong vườn của Nhà Trắng, tổng thống Trump lại mang triển vọng phát triển kinh tế ra hứa với người dân Iran rằng “họ sẽ có một đất nước giầu có, họ sẽ rất hạnh phúc và tôi sẽ là người bạn tốt nhất của họ” với điều kiện Teheran từ bỏ tham vọng vũ khí nguyên tử.

Mỹ-Iran nắn gân nhau qua lời nói

Vừa mới mang củ cà rốt ra nhử, tổng thống Trump mang luôn cả gậy ra dọa khi tuyên bố áp dụng ngay từ thứ Hai 24/06 một số biện pháp trừng phạt “quan trọng” đối với Iran, song song với cuộc chiến tranh mạng dường như đã được tiến hành để trả đũa hai tầu dầu mới bị tấn công ở biển Oman.
 Chưa viện đến giải pháp quân sự, nhưng tổng thống Mỹ cho biết không loại trừ khả năng này.

Là người luôn ủng hộ biện pháp đáp trả quân sự, John Bolton, cố vấn “diều hâu” về an ninh của tổng thống Mỹ, cảnh báo :
“Cả Iran hay bất kỳ nhân tố thù nghịch nào khác đừng nên nhầm lẫn giữa thận trọng, kiềm chế của Mỹ và yếu đuối. Lực lượng quân sự của chúng tôi (Mỹ) sẵn sàng hành động”.

Tuy nhiên, Iran cũng không khoanh tay để Mỹ “dọa”. Ngoại trưởng Mohammad Javad Zarif vạch thêm tội của quân đội Mỹ từng thâm nhập vào không phận của Iran vào cuối tháng 05/2019 mà hậu quả là một máy bay không người lái MQ9 của Mỹ bị quân đội Iran bắn hạ.

Kamal Kharazi, một quan chức ngoại giao cấp cao Iran, đánh giá vụ máy bay Mỹ thâm nhập không phận Iran lần thứ hai là một “bằng chứng” mới cho thấy “băng đảng Bolton suýt kéo được (Trump) vào chiếc bẫy chiến tranh” chống Iran, đồng thời nhận định “sự thận trọng đã tránh được điều này, nhưng “Khủng bố kinh tế” gây thêm căng thẳng”.

Tướng Abolfazl Shekarchi, phát ngôn viên của bộ tham mưu hỗn hợp các lực lượng vũ trang Iran, từng cảnh báo hôm 22/06 rằng “Bắn một viên đạn về phía Iran là sẽ châm lửa đốt lợi ích của Mỹ và các đồng minh” ở Trung Đông.

Iran sẽ tổ chức bầu cử lập pháp trong 8 tháng nữa, giới chính trị gia siêu bảo thủ xoa tay hy vọng kéo tổng thống Trump vào cuộc chiến mà ông không hề muốn.
Vincent Eiffing, chuyên gia về Iran thuộc đại học Công giáo Louvain (Bỉ), nhận định với Le Figaro (22/06/2019) : Giả sử nếu xảy ra, các cuộc tấn công của Mỹ sẽ càng khiến người dân Iran tăng cường tinh thần dân tộc và chắc chắn, phe bảo thủ sẽ không từ bỏ cơ hội để khai thác tình huống này.
Vì vậy, Iran sẽ tiếp tục khẩu chiến để tránh bị mất mặt, đồng thời vẫn kiềm chế gây thêm khiêu khích.

Có thể chính những hậu quả nặng nề nếu tấn công Iran đã khiến tổng thống Mỹ hạ hỏa, trong đó có một số hậu quả tức thì, theo liệt kê của nhà nghiên cứu Vincent Eiffing :
“Iran rút khỏi thỏa thuận hạt nhân và tái khởi động chương trình nguyên tử, Lực lượng Vệ binh Cách mạng được tăng thêm ảnh hưởng trong quá trình đưa ra quyết định, khả năng Iran tăng cường hoạt động tên lửa đạn đạo ở Trung Đông - điều mà các nước phương Tây tìm cách kiềm chế - và tấn công trả đũa thông qua các lực lượng chi nhánh của Iran ở Trung Đông nhắm vào Hoa Kỳ hoặc những lợi ích của nước này”.

Teheran đánh tiếng rằng sẽ tiếp tục phá rối Hoa Kỳ thông qua các lực lượng đồng minh chủ chốt.
Lực lượng Hezbollah Liban - có hơn 100.000 tên lửa sẵn sàng chĩa vào Israel, lực lượng vũ trang Hồi giáo hệ phái Shia ở Irak, từ một tuần nay, gần như hàng ngày vẫn nã rocket vào các căn cứ quân sự nơi có lính Mỹ đồn trú, và lực lượng nổi dậy Houthi ở Yemen tăng cường bắn vào lãnh thổ Ả Rập Xê Út.

Theo nhà nghiên cứu Clément Therme, thuộc Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế ở Bahrein, chính quyền Teheran biết lợi dụng tình thế tổng thống Trump, vừa thông báo ra tranh cử nhiệm kỳ thứ hai, “bị kẹt giữa một bên là cử tri phản chiến và bên kia là đội ngũ cố vấn diều hâu ủng hộ tấn công Iran”.
Nhưng để được bầu lại làm tổng thống Mỹ, trong vài tháng tới, chủ nhân Nhà Trắng sẽ cần đến cử tri nhiều hơn.

Theo nhận định của bà Geranmayeh với Le Figaro, “nếu không có nỗ lực từ một bên thứ ba, hoặc từ phía Washington, thế giới sẽ chứng kiến những hậu quả leo thang mới trong vài tháng tới”.
Laurence Nardon, phụ trách chương trình Bắc Mỹ thuộc Viện Quan hệ Quốc tế Pháp (IFRI) có chung nhận định, khi trả lời báo Le Parisien (21/06) : “Nếu cuối cùng Mỹ khai chiến, điều này có lẽ sẽ rất nguy hiểm vì Iran không phải là Afghanistan”.

 Tương tự, theo ông Pascal Boniface, chủ tịch Viện Quan hệ Quốc tế và Chiến lược (IRIS), giả sử xảy ra thêm một vài sự cố khác, “mọi chuyện đều có thể, ngoại từ việc can thiệp ồ ạt vào Iran vì điều này sẽ là sự điên rồ của quân đội Mỹ”.

Tại sao Teheran lại ám ảnh Donald Trump ?

Trong số những đối thủ không đội trời chung của tổng thống thứ 45 của Mỹ, từ Hillary Clinton đến truyền thông… Iran luôn là mục tiêu tấn công ưu tiên của Donald Trump.
Ngay từ khi tranh cử tổng thống, nhà tỉ phú địa ốc New York từng gọi nước Cộng Hòa Hồi Giáo Iran là “chế độ cuồng tín”, “Nhà nước lưu manh”…

Iran có đủ tiêu chuẩn để trở thành đối thủ hoàn hảo của tổng thống Trump, theo giải thích với báo Le Parisien của Dominique Moïsi, cố vấn tại Viện Montaigne.

Thứ nhất, Iran bị coi là kẻ thù từ 40 năm của Mỹ, sau khi xảy ra khủng hoảng con tin dưới thời giáo chủ Khomeyni.
Tiếp theo, “Iran còn là kẻ thù chính của Israel và Ả Rập Xê Út, hai đồng minh của Mỹ ở Trung Đông vì tổng thống Trump muốn chuyển giao quyền lực vùng Trung Đông để dần rút khỏi khu vực này nhằm toàn tâm toàn lực vào mục tiêu chính : Đối đầu chiến lược với Trung Quốc”.
Vì vậy, tố cáo thỏa thuận hạt nhân Iran 2015 chỉ là cái cớ để tổng thống Trump xóa bỏ thành quả của người tiền nhiệm Obama, đồng thời tấn công đối thủ mà ông ghét cay ghét đắng.

Tuy nhiên, theo nhà sử học Nicole Bacharan, Donald Trump lại là “người bốc đồng và đơn giản.
Ông không bao giờ dự đoán được những quyết định bất ngờ của mình và lèo lái giữa những mâu thuẫn”.
 Hậu quả là tổng thống Mỹ bị rơi vào cuộc leo thang căng thẳng có thể sẽ kéo đến một cuộc chiến tranh mà ông không hề muốn.

Chiến lược về Iran của Trump : Càng khó hiểu càng tốt

Vậy chiến lược về Iran của tổng thống Trump là gì ? Theo Jean-Eric Branaa, chuyên gia về Hoa Kỳ tại đại học Panthéon-Assas (Paris), đó là “làm cho chiến lược đó không thể hiểu nổi.

Khi tổng thống Mỹ nói sẽ trừng phạt Iran, người ta không biết liệu ông ra lệnh phá một căn cứ địa pháo hay… một con thuyền”.
Tuy nhiên, “chính tính cách khó lường này lại làm nên sức mạnh của ông”.

Có cùng quan điểm trên, Dominique Moïsi, cố vấn Viện Montaigne, còn “sững sờ” về chiến lược ngoại giao của tổng thống Mỹ mà ông đánh giá là “mưu mẹo và thậm chí là xuất sắc theo cách riêng của ông Trump…
Dù sao, ông ấy là người điều khiển cuộc chơi, và đôi khi nhận được kết quả như chiến lược cứng rắn về thương mại với Trung Quốc”.
Nói to, đe dọa rồi đàm phán quả quyết từng là cách làm của nhà tỉ phú địa ốc, nổi tiếng cứng rắn trong kinh doanh.

Theo nhà nghiên cứu Dominique Moïsi, phương pháp này lại được áp dụng để thể hiện với cử tri Mỹ rằng “ông là người tài giỏi khi gây được sức ép tối đa với Teheran, sau đó ông sẽ nới lỏng sức ép để thể hiện rằng ông là người có trách nhiệm”.

Tuy nhiên, giảng viên Jean-Eric Branaa, đại học Panthéon-Assas lại cho rằng áp dụng chiến lược “vừa đấm vừa xoa”, tổng thống Mỹ phải đối mặt với nhiều rủi ro, trong đó “Chỉ cần phía Mỹ có một người chết, Trump sẽ không được bầu lại” làm tổng thống Mỹ nhiệm kỳ 2021-2024.

***

(Tổng hợp từ Le Figaro, Libération và Le Parisien)

• < Trang trước
• Trang sau >