Thảo luận chi tiết về thỏa thuận nguyên tử Iran

Ông Reza Najafi, đại sứ Iran tại Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (AIEA) trong cuộc họp các thống đốc, Vienna, Áo, 28/11/2013
REUTERS/Heinz-Peter Bader

Các chuyên gia của Iran, các cường quốc và Tổ chức Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (AIEA) hôm nay 09/12/2013 bắt đầu đề cập đến các chi tiết của việc thực hiện thỏa thuận Genève hồi cuối tháng 11 về chương trình hạt nhân Iran.

Hội nghị bắt đầu chiều nay và tiếp tục trong ngày mai, sẽ ấn định thời điểm bắt đầu việc tạm ngưng một số lãnh vực trong chương trình nguyên tử như Iran đã hứa, và quyết định các biện pháp giám sát. Đến thứ Tư 11/12, các đại diện Iran sẽ gặp riêng AIEA.

Trong cuộc họp hôm 24/11 với nhóm nước 5+1 (gồm Hoa Kỳ, Trung Quốc, Nga, Pháp, Anh, Đức), Teheran đã cam kết sẽ giới hạn việc sản xuất uranium làm giàu ở mức độ thấp, và tạm ngưng triển khai các địa điểm ở Fordo, Natanz và Arak.

Iran cũng sẽ giảm trữ lượng uranium đã làm giàu trên 20% vốn dễ chuyển đổi sang mục đích quân sự, và cho phép AIEA tiến hành những cuộc thanh tra sâu sát hơn.
Có nghĩa là được đến Natanz và Fordo hàng ngày thay vì hàng tuần, và thăm những mỏ uranium, các nhà máy sản xuất thiết bị làm giàu.

Đại diện Iran tại AIEA là Reza Najafi hôm 29/11 cho báo chí biết dự kiến sẽ bắt đầu áp dụng thỏa thuận « vào cuối tháng 12 hay đầu tháng Giêng ».

Trong khi chờ đợi một thỏa thuận dài hạn, các biện pháp trên nhằm thiết lập lòng tin sau một thập kỷ căng thẳng.

Thỏa thuận Genève đã gây phẫn nộ cho Israel, được coi là quốc gia duy nhất trong khu vực sở hữu vũ khí hạt nhân.

Thủ tướng Benjamin Netanyahu cho rằng đây là một « sai lầm lịch sử ».
Thỏa thuận này cùng với thái độ do dự của Washington về việc can thiệp quân sự vào Syria – đồng minh của Iran – cũng làm bực dọc đa số các nước vùng Vịnh theo hệ phái sun-nit, vốn coi một Iran chi-ít là mối đe dọa nghiêm trọng.

Đổi lại, các cường quốc chấp nhận giảm nhẹ các biện pháp trừng phạt đã bóp nghẹt nền kinh tế Iran, cho giải tỏa số tiền bán dầu lửa 7 tỉ đô la đang nằm trong ngân hàng.
Tuy nhiên, các trừng phạt chính liên quan đến dầu lửa, tài chính, ngân hàng vẫn được duy trì, mà theo Nhà Trắng dẫn đến thiệt hại 30 tỉ euro trong vòng sáu tháng.

Một điều khoản khác dự kiến không có biện pháp trừng phạt nào mới đối với Teheran trong sáu tháng của thỏa thuận.

Song song đó, hôm 11/11 AIEA cũng đạt được một « khung hợp tác » riêng với Iran, sẽ được bàn thảo vào thứ Tư tới. Teheran cam kết trong ba tháng sẽ đảm bảo sáu điểm trong thỏa thuận tạm thời này.

Hành động cụ thể đầu tiên là hôm qua AIEA đã được phép đến thăm địa điểm sản xuất nước nặng ở Arak, lần đầu kể từ tháng 8/2011.

Hai bên cũng sẽ bàn bạc về việc thăm mỏ Gachin ở miền nam. Iran hứa hẹn sẽ cung cấp các thông tin về các lò phản ứng tương lai, địa điểm các nhà máy điện nguyên tử dân sự mới, các điểm làm giàu uranium trong tương lai.

Tuy vậy thỏa thuận không hề nhắc đến cuộc điều tra của AIEA về tầm vóc quân sự có thể đạt được của chương trình hạt nhân Iran trước năm 2003.

Teheran luôn cải chính ý định sở hữu bom nguyên tử, nhưng AIEA cho rằng hiện không thể xác định được ý đồ này do Iran không hợp tác đúng mức.

Các nhà phân tích David Albright và Andrea Stricker mới đây nhận định: “Một khi Iran không trấn an được các quan ngại của AIEA, khó thể đạt được một giải pháp chung cuộc”.

• < Trang trước
• Trang sau >