Bài học đàm phán: Malaysia và Châu Âu cứng rắn, Bắc Kinh lùi bước

Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường (giữa) họp báo với chủ tịch Hội Đồng Châu Âu Donald Tusk (trái) và chủ tịch Ủy Ban Châu Âu Jean Claude Juncker tại Bắc Kinh ngày 06/07/2018.
REUTERS/Thomas Peter

Trong những ngày đầu tháng Tư 2019, đã có hai thông tin về việc Trung Quốc phải lùi bước trong đàm phán trước đối tác, gần đây nhất là trường hợp dự án đường sắt ở Malaysia, và trước đó ít lâu là trong cuộc đàm phán thương mại với Liên Hiệp Châu Âu.

 Trường hợp Malaysia đã được đài truyền hình Ả Rập Al Jazeera nêu bật trong bài ngày 14/04/2019 “Trung Quốc báo hiệu thay đổi trong chiến lược Vành Đai và Con Đường qua dự án đường sắt với Malaysia”, và trường hợp châu Âu đã được nhật báo Hồng Kông South China Morning Post tiết lộ ngày 10/04 trong bài “Châu Âu dọa bỏ họp buộc Trung Quốc phải thỏa thuận”.

Ngày 15/04 vừa qua, trong một buổi họp báo, thủ tướng Malaysia Mahathir đã xác nhận việc nước này sẽ tiếp tục thúc đẩy dự án Đường Sắt Kết Nối Bờ Biển Phía Đông ECRL (East Coast Rail Link) thực hiện với vốn Trung Quốc sau khi có một số điều chỉnh từ phía Bắc Kinh.
Đây là dự án đã bị ông Mahathir tố cáo là bất bình đẳng đối với Malaysia do chi phí quá cao và nhiều vấn đề khác.

Tân chính quyền Malaysia của ông Mahathir đã dọa hủy bỏ dự án này khi trở lại nhậm chức vào năm ngoái 2018.
Theo Reuters, thành công quan trọng nhất của Malaysia là đã buộc được Trung Quốc cắt giảm đến 1/3 chi phí chính thức của dự án từ 16 tỷ đô la trong kế hoạch ban đầu xuống còn 10,7 tỷ đô la.

Tỷ lệ cắt giảm thậm chí còn cao hơn nữa, lên đến một nửa, nếu tính theo ước lượng của chính phủ Mahathir đã từng cho rằng chi phí thực tế sẽ đội lên thành 20 tỷ đô la sau khi tính thêm các khoản lãi suất, tiền thu hồi đất và một số chi phí khác khi tiến hành dự án...

Ngoài ra, Malaysia cũng thành công trong việc nâng cao tỷ lệ tham gia của phía Malaysia vào trong dự án, không bị buộc phải vay nợ nhiều của Trung Quốc, điều chỉnh một số chi tiết kỹ thuật để phù hợp hơn với lợi ích quốc gia.

Theo Al Jazeera, phát biểu trong cuộc họp báo hôm 15/04, thủ tướng Malaysia đã nhắc lại chỉ trích của ông về thỏa thuận mà người tiền nhiệm Najib Razak đã ký với Trung Quốc:
 “Đó là một mức giá không chính đáng, quá lớn, thiếu rõ ràng về các thông số kỹ thuật, giá cả, nói chúng là thiếu cơ sở kinh tế”.

Xuất phát từ thẩm định đó, Malaysia, theo thủ tướng Mahathir, đã quyết định đòi đàm phán lại hợp đồng để có được “một thỏa thuận công bằng hơn, theo đó, ưu tiên cho nhu cầu của người dân Malaysia”.

Chính quyền Mahathir rất kiên quyết đòi đàm phán lại

Thái độ cứng rắn của chính quyền Mahathir đã thể hiện rất rõ trong hồ sơ này.
 Sau khi thủ tướng Malaysia khẳng định quyết tâm sẵn sàng xóa bỏ đề án, Công Ty Đường Sắt Malaysia, đơn vị quản lý dự án thì yêu cầu phía Trung Quốc dừng thi công công trình, còn bộ trưởng Kinh Tế Malaysia xác nhận rằng Kuala Lumpur sẽ hủy dự án với lý do kinh phí dự án này quá lớn.

Chính các sức ép đó đã buộc phía Trung Quốc hạ giá dự kiến, để có thể cứu vãn dự án ECRL, được xem là một trong những dự án chính trong Sáng Kiến Một Vành Đai Một Con Đường” của Trung Quốc.

Theo nhận xét của Al Jazeera, Bắc Kinh như đã nhận thức được rằng, các hợp đồng một chiều, chủ yếu có lợi cho các công ty xây dựng Trung Quốc, và các chi phí khổng lồ liên quan đã tạo ra nỗi lo ngại  rằng các quốc gia đã tham gia Con Đường Tơ Lụa Mới có nguy cơ phải chịu các khoản nợ hàng tỷ đô la.
Sri Lanka chẳng hạn, đã bị buộc phải bán cảng Hambantota của mình cho Trung Quốc vào năm ngoái sau khi không thể trả các khoản vay từ Trung Quốc.

Theo chuyên gia kinh tế Song Seng Wun tại Singapore, việc Trung Quốc đàm phán lại với Malaysia về dự án ECRL cho thấy là Bắc Kinh cần “cố gắng nhiều hơn để đánh giá các rủi ro chính trị”, không nên cứ nghĩ rằng đã ép được một nước chấp nhận một hợp đồng là xong.

Thông báo của Malaysia được đưa ra khi Trung Quốc chuẩn bị tổ chức hội nghị thượng đỉnh về Con Đường Tơ Lụa Mới lần thứ hai tại Bắc Kinh vào cuối tháng Tư này.
Phải chăng là dẫu sao thì Trung Quốc cũng vận hành theo kiểu gọi nôm na là “mềm nắm, rắn buông”, và sẽ lùi bước nếu cảm thấy là đối phương, hay đối tác quá cứng rắn ?

Câu hỏi này đã được đặt ra với dự án đường sắt ở Malaysia, nhưng cũng được đặt ra trước đó ít lâu với cuộc đàm phán về bản tuyên bố chung của thượng đỉnh Liên Hiệp Châu Âu-Trung Quốc hôm 09/04 vừa qua.

Sau cuộc họp thượng đỉnh, Liên Hiệp Châu Âu đã vui mừng khi thấy một trong những điều kiện mà châu Âu xem là « sinh tử » bảo đảm tính cạnh tranh công bằng trong kinh tế thương mại đã được phía Trung Quốc chấp nhận ghi vào văn bản vào giờ chót: đó là củng cố các quy định quốc tế về tài trợ công nghiệp trong khuôn khổ Tổ Chức Thương Mại Thế Giới.

Đối với Bruxelles, lãnh vực xí nghiệp quốc doanh của Trung Quốc được nhà nước tài trợ là một hình thức cạnh tranh bất chính.

Châu Âu dọa bỏ họp, Trung Quốc nhượng bộ

Theo tiết lộ của nhật báo Hồng Kông South China Morning Post ngày 10/04/2019, để đạt được nhượng bộ này từ phía Trung Quốc, phái đoàn đàm phán của Liên Hiệp Châu Âu đã quyết định tỏ thái độ cứng rắn, bỏ bàn đàm phán, và sẽ không trở lại nếu phía Bắc Kinh không thay đổi lập trường.

Bruxelles khi ấy đã chấp nhận việc thượng đỉnh với Trung Quốc không ra được tuyên bố chung, điều mà Bắc Kinh cố tránh.

Kết quả là phái đoàn Trung Quốc bị đẩy vào tình thế căng thẳng, phải rất nỗ lực mới có thể đưa được các đối tác Châu Âu quay trở lại bàn thương thảo về một tuyên bố chung, dự kiến được công bố vào cuối thượng đỉnh, giữa thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường, chủ tịch Ủy Ban Châu Âu Jean-Claude Juncker và chủ tịch Hội Đồng Châu Âu Donald Tusk.

Lý do mà phái đoàn châu Âu tỏ thái độ kiên quyết, đó là vì họ thấy là phía Trung Quốc vẫn không chịu làm rõ một số cải cách mà Bruxelles yêu cầu, cũng như - và đây là điều quan trọng hơn cả - thời gian Trung Quốc thực hiện những cải cách đó.

Theo giới phân tích được SCMP trích dẫn, thái độ cứng rắn hiếm hoi này của LHCA phản ánh sự thiếu kiên nhẫn của Bruxelles trước một Bắc Kinh không chịu đưa ra những đảm bảo đáng tin cậy về cải cách thị trường mà châu Âu đã yêu cầu từ nhiều năm qua.

Bên cạnh đó, phía châu Âu như đã học tập kinh nghiêm từ cách tiếp cận Trung Quốc của chính quyền Donald Trump sẵn sang gây áp lực lên Trung Quốc để có được những điều khoản thương mại thỏa đáng hơn.

Nhận định về hậu trường căng thẳng trước thượng đỉnh Trung Quốc – LHCA, ông Mikko Huotari, phó giám đốc Viện Trung Quốc Mercator tại Đức, cho rằng Châu Âu đã tranh thủ sự kiện phía Trung Quốc thực sự muốn có một tuyên bố chung.  

Mặc dù một số nhà ngoại giao châu Âu đã vận động hành lang để để có một tuyên bố chung, nhưng LHCA vẫn quyết định gây áp lực lên phái đoàn Trung Quốc, để có được một bản tuyên bố chung có thực chất.

Theo một nhà ngoại giao xin giấu tên thì “đối với Trung Quốc, có được tuyên bố chung là một điều quan trọng”, trong lúc đó thì “đối với châu Âu, điều đó không quan trọng lắm, mà là một cơ hội tốt để đề cập tới các chủ đề mà châu Âu mong muốn”.

• < Trang trước
• Trang sau >