Khi Tổng Thống Nhiễm Bệnh & Cuộc Bầu Cử Cận Kề

 Mẩu tin trong ngày về việc ông bà Trump nhiễm Covid-19 khiến bá tánh xôn xao bàn tán, riêng Dế Mèn thì lục sách vở tìm đọc các điều luật về ứng cử viên tổng thống lui bước hoặc qua đời trước cuộc bầu cử thì những gì sẽ xảy ra theo luật định [của Huê Kỳ]?

Mày mò thế nào lại gặp bài tham luận của Giáo Sư Richard Pildes tại New York University, một người nổi tiếng về luật bầu cử và chính quyền.

Bài viết đã cũ, từ 4 năm trước, nhưng vẫn được đem ra tham khảo (hay tra khảo) vì giá trị của nó, nhất là khi hai ứng viên tổng thống đều đã vào thất tuần, thuộc nhóm “high risk” nên dễ nhiễm bệnh vì sức tàn, thân mỏi.

Covid-19 đang hoành hành nên việc một trong hai ứng viên chẳng may nhiễm bệnh, rút lui hoặc qua đời thì sự việc sẽ diễn tiến như thế nào?
Ông Joshua Tucker đặt câu hỏi và ông Richard Pildes trả lời.

Câu chuyện vô cùng lý thú về khía cạnh luật pháp, dưới đây là bản lược dịch của Dế Mèn:

1) Hỏi: Nếu người thắng cử a) tự ý rút lui hoặc b) qua đời sau khi Quốc Hội đã kiểm kê và chứng thực số phiếu của cử tri đoàn (electoral college) nhưng trước khi tổng thống – thắng cử nhậm chức?

Đáp: Nếu người thắng cử qua đời trước khi nhậm chức ngày 20 tháng Giêng thì ông số hai, phó tổng thống-thắng cử, sẽ trở thành tổng thống.
Phần (a) của câu hỏi kể trên là điều khó tưởng vì người bình thường nếu muốn rút lui thì cũng sẽ chờ đến khi nhậm chức xong rồi mới từ chức?

2) Hỏi: Cùng câu hỏi nhưng khác thời điểm, nếu người thắng cử rút lui sau khi cử tri đoàn bỏ phiếu nhưng trước khi Quốc Hội chấp nhận và kiểm nghiệm số phiếu thì sao?

Đáp: Theo luật định, nếu QH chưa chấp nhận và kiểm nghiệm số phiếu của cử tri đoàn thì trên nguyên tắc, ta chưa có một tổng thắng-thắng cử.
Hiện nay đang diễn ra cuộc thảo luận về vai trò “kiểm phiếu” của QH, QH có quyền hành gì không trong việc phán quyết tính hợp lệ của một lá phiếu.

Nếu có thì cho đến khi QH kiểm nghiệm số phiếu rồi biểu quyết thì mới có tổng thắng-thắng cử.
Nếu QH từ chối kiểm nghiệm số phiếu bầu cho người chết và không ứng viên nào đạt số phiếu cần thiết từ cử tri đoàn, sự lựa chọn tổng thống lúc này sẽ chuyển qua Hạ Viện, mỗi đại diện của tiểu bang được bỏ một phiếu.

Theo tu chính án 20 (“20th Amendment”) “if the President shall not have been chosen before the time fixed for the beginning of his term … then the Vice President elect should act as President until a President shall have qualified.” Tạm dịch: sau khi QH kiểm phiếu cho Phó TT và biểu quyết ai là người được chọn vào vị thế ấy thì ta có phó TT-thắng cử (“vice president-elect”) thì, theo tu chính án kể trên, vị này trở thành “quyền” TT cho đến khi có vị TT chính thức do QH lựa chọn.

3) H: Tại sao lại có thời gian một (1) tháng giữa việc cử tri đoàn bỏ phiếu, ngày 14 tháng Mười Hai, và việc QH chính thức kiểm phiếu ngày 6 tháng Giêng?

    Đ: Để QH tân lập (recently elected Congress) có đủ thời giờ giải quyết các xung đột, nếu có.

4) H: Nếu người thắng cử TT vào tháng Mười Một qua đời hoặc rút lui trước khi cử tri đoàn nhóm họp để bỏ phiếu (tháng Mười Hai) thì sao?

    Đ: Đây là một tình trạng vô cùng phức tạp và khó khăn vì cử tri đoàn đối mặt với việc phải bỏ phiếu thế nào khi [cư dân tiểu bang họ đại diện] đã bầu cho một ứng viên [vừa] qua đời hoặc rút lui.

Theo hai vụ kiện Chiafalo v. Washington và Colorado Department of State v. Baca, tòa án sẽ quyết định sự hợp hiến [lề luật của tiểu bang ấy] của việc CTD phải bỏ phiếu như số đông cư dân đã bỏ phiếu (popular vote).

Nếu tòa án phán quyết như trên, thì CTD phải bỏ phiếu theo ý cư dân.
Tuy nhiên chưa tiểu bang nào có điều luật về việc CTD phải bỏ phiếu ra sao khi ứng viên được chọn qua đời hoặc rút lui. Nghĩa là QH các tiểu bang ấy phải soạn thảo thêm các điều luật này.

Thực tế hơn, nếu hai đảng CH & DC đều kỹ lưỡng, thì CTD sẽ theo sát với đảng của họ; ngay cả khi ứng viên được chọn đã qua đời / rút lui, CTD hẳn sẽ bỏ phiếu cho người kế vị, ứng viên phó TT của đảng ấy.

5) H: Nếu ứng viên qua đời / rút lui sau khi được [đảng CH/DC] đề cử nhưng trước cuộc đầu phiếu thì sao?

    Đ: The “national political parties,” Democratic and Republican national committees, sẽ lựa chọn ứng viên của họ.
DNC có sẵn điều lệ: 447 thành viên của the Democratic National Committee, sẽ chọn ứng viên khác.
Vị chủ tịch (hiện nay là ông Tom Perez) sẽ phải thảo luận và hội ý kiến với các dân biểu (DC) và the Democratic Governors Association. Sau đó sẽ thảo luận với hội đồng và biểu quyết.

Lề luật của the Republican National Committee cũng tương tự: 168 thành viên (b người từ mỗi tiểu bang và 3 người từ sáu “territories” (lãnh thổ bên ngoài Hoa Kỳ).
Kế đến là việc thay tên ứng viên trên lá phiếu, xem ra dễ dàng nhưng hiện nay thì công việc này khá phức tạp vì ngày bầu cử gần kề.

6) H: Có trường hợp nào như việc ứng viên đau ốm ngay trong thời gian bầu cử không?
Thí dụ như ứng viên không chết, không rút lui nhưng lâm vào tình trạng hôn mê thì sao?

    Đ: Chưa hề có tình trạng này tại Hoa Kỳ. Nhưng có một ca về phó TT. Năm 1908, ông William Howard Taft đắc cử TT, ông James S. Sherman là phó TT.
Bốn năm sau khi ông Taft ra ứng cử TT nữa thì ông Sherman qua đời sáu ngày trước khi bầu cử. Nhưng kết quả chẳng thay đổi vì ông Taft thua.

Riêng Dế Mèn thì cầu mong ông Trump chóng lành bệnh, để cuộc bầu cử được diễn ra êm thắm. Thua được gì cũng ngã ngũ chứ ổng lăn ra chết bây giờ thì đất nước này sẽ rối tung, nhất là thị trường chính khoán, chỉ chuộng sự yên ổn [mới chịu bỏ vốn làm ăn].

• < Trang trước
• Trang sau >