Iran, một hồ sơ đầy rủi ro đối với Donald Trump

Tổng thống Mỹ Donald Trump phát biểu với phóng viên sau khi ký tuyên bố ý định rút Hoa Kỳ khỏi thỏa thuận hạt nhân với Iran, ngày 08/05/2018.
REUTERS/Jonathan Ernst

Một khi lệnh cấm vận mới nhắm vào Iran có hiệu lực, bước đi kế tiếp của Mỹ trên hồ sơ nhậy cảm này là gì ?

Nhà Trắng gia tăng áp lực tối đa để cản đường Teheran chế tạo bom nguyên tử, để kềm tỏa ảnh hưởng của Cộng Hòa Hồi Giáo Iran trong khu vực hay với dụng ý lật đổ chế độ đang cầm quyền ?

Washington bắn đi rất nhiều tín hiệu về chính sách của Mỹ đối với Iran.
Câu trả lời không đơn giản. Iran là một thách thức chiến lược của Hoa Kỳ.
Cả Washington lẫn Teheran đều biết lệnh cấm vận mới của Hoa Kỳ nhắm vào Iran càng đè nặng lên kinh tế của quốc gia Hồi Giáo này.

Căng thẳng trong xã hội Iran có nguy cơ gia tăng, vì đồng tiền mất giá, vì lạm phát.
Những hứa hẹn phát triển cho kinh tế Iran nhờ hiệp định Vienna mà chính quyền Teheran đạt được với cộng đồng quốc tế đã chết yểu.

Từ trước khi lên cầm quyền Donald Trump đã đòi "xé nát" thỏa thuận hạt nhân Iran mà chính quyền Obama cùng với đại diện của Anh, Pháp, Đức Trung Quốc và Nga đã đặt bút ký kết hôm 15/07/2015.
Quốc tế công nhận thỏa thuận hạt nhân với Teheran không hoàn hảo, nhưng ít ra văn bản này bảo đảm là Iran sẽ không chế tạo bom nguyên tử như Bắc Triều Tiên.

Từ Cơ Quan Năng Lượng Nguyên Tử Quốc Tế đến châu Âu hay Nga và Trung Quốc đều công nhận là chính quyền của tổng thống Rohani tôn trọng hiệp định Vienna, nhưng ngày 08/05/2018 Nhà Trắng chính thức tuyên bố rút khỏi thỏa thuận lịch sử này, gia hạn 180 ngày cho thế giới tuân thủ các trừng phạt của Mỹ nhắm vào Iran.

Washington không che giấu mục tiêu sau cùng là đạt được một thỏa thuận mới về hạt nhân với Teheran.
Nhưng bên cạnh đó, chính quyền Hoa Kỳ lại liên tục đưa ra nhiều thông điệp khác nhau.

Cố vấn an ninh của tổng thống Mỹ John Bolton nêu lên khả năng "thay đổi chế độ" ở Teheran.
Ngoại trưởng Mike Pompeo tuyên bố đối lập Iran cần biết rằng Hoa Kỳ "sát cánh với họ".

Nhưng rồi chính tổng thống Donald Trump sau khi đã có những lời lẽ rất gay gắt đe dọa Iran, lại thản nhiên thông báo ông để ngỏ cánh cửa đối thoại.
Còn bộ trưởng Quốc Phòng Mỹ, tướng James Mattis, hôm 27/07/2018 đã trấn an cộng đồng quốc tế rằng Washington không chủ trương lật đổ chế độ ở Teheran.

Một số nhà phân tích nói đến tình trạng "trống đánh xuôi, kèn thổi ngược" trong chính sách của Mỹ đối với Iran.

Ngược lại, một số khác nhận thấy là trong hồ sơ hạt nhân Iran, dường như Donald Trump muốn áp dụng một chiến thuật tương tự như với Bắc Triều Tiên.
Nghĩa là dùng những lời lẽ đao to búa lớn đe dọa đối phương, làm gia tăng căng thẳng, để rồi dịu giọng, chìa bàn tay thân thiện, tổ chức một cuộc họp thượng đỉnh nặng phần trình diễn, và cuối cùng thông báo là đã đạt được thỏa thuận "tuyệt vời" với phía bên kia.

Liệu chiêu thức này có hiệu quả với Teheran như những gì Donald Trump đã đạt được với Bình Nhưỡng hay không ?
Còn quá sớm để trả lời câu hỏi này. Bởi vì thứ nhất, so sánh Bắc Triều Tiên và Iran hơi khập khiễng.

 Đành rằng Bình Nhưỡng đã có bom nguyên tử, nhưng Kim Jong Un ngự trị trên một đất nước khép kín và bị cô lập với thế giới bên ngoài, ngoại trừ một điểm tựa quan trọng là Trung Quốc.
Trái lại Iran là một cường quốc tại Trung Đông. Ảnh hưởng của nước Cộng Hòa Hồi Giáo này đã lan tỏa từ Yemen đến Liban và nhất là Syria.

Chưa kể là Teheran lại có nhiều điểm tâm đầu ý hợp với nước Nga của Vladimir Putin.

Ẩn số thứ nhì, Donald Trump dùng lá bài cấm vận, khuấy động sự phẫn nộ của công luận Iran chống lại chính quyền nước này, biết đâu lại phản tác dụng ?
Washington tính sao nếu như lệnh cấm vận của Mỹ lại giúp cho người dân Iran đoàn kết hơn để đối mặt với một mối đe dọa từ bên ngoài ?

Mềm nắn, rắn buông

Dù vậy, Mark Dubowitz, giám đốc trung tâm nghiên cứu Mỹ Foundation for Defense of Democracies, đánh giá, những đòn hù dọa của Donald Trump cũng đã đem lại một số kết quả.

Theo chuyên gia này, Iran đủ khôn ngoan để chơi trò "mềm nắn, rắn buông" : với Trump ở Nhà Trắng, từ một năm nay, các hành vi sách nhiễu tàu thuyền của Hoa Kỳ trong vùng Vịnh đã giảm đi thấy rõ.

 Đồng thời, chính quyền Iran đã giảm cường độ các vụ thử nghiệm tên tửa trong thời gian gần đây.
Nói cách khác, theo giám đốc trung tâm nghiên cứu của Mỹ này, thái độ hung hăng của Donald Trump như thể góp phần làm hạ nhiệt trong khu vực Trung Đông.

Chuyên gia Dubowitz lưu ý, tháng 9 tới đây, cả tổng thống Hoa Kỳ và lãnh đạo Iran sẽ cùng đăng đàn tại Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc ở New York, không có gì ngăn cản Donald Trump và Hassan Rohani gặp nhau bên lề sự kiện ngoại giao này.

• < Trang trước
• Trang sau >