Bí mật gia đình Ratzinger

ROMA – Còn nhiều điều cần học biết về tiểu sử và tâm hồn của Giuse Ratzinger (tức ĐTC Biển Đức XVI). Và người duy nhất có chìa khóa cho các bí mật này là bào huynh của ĐTC, Đức ông Georg.

Nhiều điều sẽ được tỏ lộ trong cuốn sách "Mein Bruder, der Papst" (Em tôi, Giáo Hoàng) sắp xuất bản, vốn là bản tóm tắt một cuộc phỏng vấn của sử gia kiêm nhà văn Michael Hesemann với Đức Ông Georg Ratzinger.

Bào huynh Ratzinger kể chuyện với nhà sử học tại Regensburg, Đức, và cuộc trò chuyện của họ làm đầy 256 trang. Sách sẽ được nhà xuất bản Herbig phát hành hoàn chỉnh, với nhiều bức ảnh gia đình, ở Munich trong tháng Chín tới, ngay trước chuyến thăm quê hương Đức của ĐTC.

Zenit đã nói chuyện với Hesemann về cuộc phỏng vấn này.

Zenit: Ông có nghĩ rằng cuốn sách này sẽ giúp hiểu rõ hơn về ơn gọi Giuse Ratzinger?

Hesemann: Thật sự đây là mục đích của cuốn sách, được viết nhân kỷ niệm 60 năm ngày truyền chức linh mục của Đương kim ĐTC và của bào huynh của Ngài là Đức Ông Georg Ratzinger. Cuốn sách này cho thấy "sự nghiệp" đáng kinh ngạc và hoàn toàn không chủ ý của Ngài theo một loại kế hoạch ẩn, mà bạn chỉ có thể gọi là việc Chúa Quan Phòng. Khi tôi đến thăm Trường Truyền giáo Emanuel tại Altoetting, đền thánh Đức Mẹ vốn là trung tâm điểm trong cuộc sống thời đầu của Giuse Ratzinger, tôi nghe khẩu hiệu của họ: "Hãy cho tất cả, để nhận nhiều hơn". Và đây chính là nguyên tắc mà Ngài tuân theo: Ngài luôn luôn cho đi tất cả mọi thứ, Ngài đã cố gắng phục vụ Chúa với tất cả khả năng của mình, và nhận được nhiều hơn so với điều Ngài tưởng tượng hoặc mong muốn.

Zenit: Có các tiết lộ mới về cuộc đời của Giuse Ratzinger không? Và cả Georg Ratzinger nữa?

Hesemann: Có, tất nhiên. Trong cuốn sách này, bạn sẽ biết được các chi tiết thân mật nhất về cuộc sống gia đình của các ngài. Và một lần nữa, chúng tôi có một khẩu hiệu mô tả rõ ràng: "Gia đình cùng cầu nguyện là gia đình đoàn tụ”. Gia đình Ratzinger đã trở thành một loại thành trì chống lại tất cả thủy triều của các thời điểm bão tố, kể cả sự tàn bạo của chế độ Đức quốc xã và sự kinh hoàng của chiến tranh, và nó trở nên mạnh mẽ vì lòng đạo đức mạnh mẽ và đời sống đạo mãnh liệt của các thành viên gia đình. Đặc biệt ngày nay, trong một thời kỳ khi rất nhiều gia đình bị xé thành từng mảnh, bởi các vấn đề gia đình và ly hôn, gia đình Ratzinger có thể được xem như là một hình mẫu cho một đời sống gia đình hạnh phúc. Bí quyết của các ngài là một gia đình sống theo Thiên Chúa, biến gia đình của mình thành một tế bào cơ bản của Giáo Hội. Nếu có nhiều gia đình giống như vậy, chúng ta sẽ không thiếu các ơn gọi!

Zenit: Đâu là các bất ngờ thấy được qua cuộc trò chuyện của ông với bào huynh của ĐTC?

Hesemann: Có nhiều bất ngờ, nhưng bất ngờ lớn nhất là con đường chính trực, nhưng đôi khi không lường trước, dẫn Biển Đức đến Ngai tòa Thánh Phêrô. Ngày quan trọng nhất trong cuộc đời của Ngài chính là lễ truyền chức linh mục cho Ngài ngày 29-6-1951, khi Ngài cảm thấy mình có thể trao đi thật nhiều cho mọi người, trong khi Ngài cho phép Thánh Thần Chúa hoạt động qua Ngài. Ngài đã rất hạnh phúc khi Ngài chỉ là một giáo sĩ nhỏ tại một giáo xứ Munich! Nhưng sau đó, nhờ trí thông minh trỗi vượt của Ngài, Ngài đã được thúc đẩy trở thành một giáo sư thần học, và Ngài rất thích việc dạy học. Ngài không muốn trở thành một Giám mục, và nhiều người khác đã phải khuyến khích Ngài, sau khi ĐTC Phaolô VI phong Ngài làm Tổng giám mục mới của tổng giáo phận Munich. Khi ĐTC Gioan Phaolô II gọi Ngài về Roma, Ngài đã tìm thấy nhiều lý do đủ để ở lại Bavaria, và một lần nữa, một người khác là chính ĐTC Gioan Phaolô II đã phải lôi kéo Ngài: “Munich là quan trọng, nhưng Roma còn quan trọng hơn".

Cuối cùng, trong khi Ngài đang mơ ước nghỉ hưu, dành nhiều thời gian với bào huynh của mình và viết một số cuốn sách – thì Ngài được bầu làm ĐTC. Điều này thực sự nhắc nhở tôi về Thánh Phêrô và những lời này của Chúa chúng ta: ".. anh sẽ phải dang tay ra cho người khác thắt lưng và dẫn anh đến nơi anh chẳng muốn" (Ga 21:18). Lẽ tất nhiên câu này là một sứ ngôn mô tả cuộc tử đạo của Hoàng tử các Tông Đồ. Nhưng nó cũng là rất tốt để mô tả những gì xảy ra với Giuse Ratzinger. Nhưng nếu bạn theo dõi cuộc đời của Ngài, bạn sẽ nhận ra là "ai đó" đã chuẩn bị Ngài cho Ngai tòa Phêrô ngay từ đầu. Tất cả là công việc của Chúa!

Tuy nhiên, một bất ngờ khác là cách thức gia đình Ratzinger phản đối Đức quốc xã một cách vô điều kiện ngay từ đầu. Thân phụ cậu bé, Joseph Ratzinger Sr, là độc giả thường xuyên, thậm chí đã đăng ký mua báo dài hạn, của tờ báo Công giáo cực đoan chống Đức Quốc xã, "Der gerade Weg" (Con đường chính trực), mà vị tổng biên tập Fritz Michael Gerlich là một trong các vị tử đạo Công giáo đầu tiên thời Đức Quốc xã. Thân phụ Ratzinger là một chỉ huy cảnh sát của thị trấn nhỏ Tittmoning, và ông đã gặp rắc rối nghiêm trọng ngay cả trước khi Đức Quốc xã nắm chính quyền, bởi vì ông đã chặn đứng các cuộc họp của thành viên Đức Quốc xã, và đối mặt với mật vụ Đức Quốc xã nhiều lần. Cuối cùng, ông đã buộc phải từ chức và tiếp tục việc phục vụ của mình trong ngôi làng nhỏ Aschau.

Việc Georg và Giuse nhập chủng viện, quyết định của hai người để trở thành linh mục Công Giáo, tại thời điểm đó, là một sự bác bỏ công khai Đức Quốc xã, vốn mạnh mẽ khủng bố Giáo Hội. Hai Ngài phải chịu đựng sự nhạo báng và phân biệt đối xử, vì quyết định này. Và các Ngài vẫn tuân theo lương tâm của mình. Thân phụ Ratzinger, chỉ có lương hưu ít ỏi tại thời điểm đó, từ chối tất cả các lợi lộc tài chính của một đảng viên đảng Quốc xã, và ngay cả thiếu niên Giuse Ratzinger cố gắng tránh tham gia Đoàn thanh niên Hitler, ngay cả khi pháp luật Đức buộc giới trẻ gia nhập tổ chức này. Ngài không tham gia, và khi Ngài bị buộc đi lính, Ngài có lần đào ngũ, và chỉ có phép lạ che chở Ngài khỏi bị bắt giữ khi các người đào ngũ bị truy lùng.

ZENIT: Âm nhạc có vai trò nào trong cuộc đời của Georg? Và trong cuộc đời của Giuse?

Hesemann: Âm nhạc luôn đóng một vai trò quan trọng trong đời sống của gia đình Ratzinger. Thân phụ đã không chỉ hát trong ca đoàn giáo xứ, mà còn chơi đàn tam thập lục (zither), một nhạc cụ phổ biến trong âm nhạc dân gian Bavarian. Thân mẫu đã từng là một quản gia của một nhạc trưởng, và cũng tiếp xúc với âm nhạc cổ điển ở độ tuổi khá trẻ. Vì vậy, khi Georg phát hiện ra tài năng âm nhạc lớn của mình, Ngài được cha mẹ khích lệ. Ngài bị thu hút bởi một người có chiếc đàn phong cầm, do đó thân phụ đã mua một cây đàn, và Ngài chơi đàn giỏi khi Ngài mới 10 tuổi, linh mục quản xứ của Ngài đề nghị Ngài chơi đàn trong Thánh Lễ dành cho học sinh vào các ngày trong tuần.

Giuse chia sẻ tình yêu này cho âm nhạc, và có giáo viên âm nhạc dạy Ngài chơi đàn phong cầm và dương cầm, khi Ngài còn trẻ tuổi, và đến nay, khi là ĐTC, Ngài vẫn chơi đàn dương cầm khi thời gian cho phép. Ngài thích nhạc cổ điển, đặc biệt là Mozart, sau khi hai anh em Ratzinger cố gắng tham dự lễ hội Salzburg một lần, và lắng nghe một số buổi hòa nhạc quan trọng. Mỗi khi có dịp Georg Ratzinger đến thăm bào đệ, ĐTC Biển Đức XVI thường yêu cầu anh trai chơi đàn piano cho mình nghe, và Ngài rất thích thú.

Zenit: Ông có thể mô tả phần nào tâm hồn Georg Ratzinger không?

Hesemann: Nói các trung thực, tôi rất thích mỗi lần gặp Ngài. Ngài có một trái tim vàng. Tôi hiếm khi gặp một người đàn ông rất khiêm tốn, rất thân thiện và nhiệt tình như Ngài. Đồng thời, tôi có ấn tượng về trí nhớ của Ngài, mà Ngài chia sẻ rõ ràng với bào đệ của Ngài. Ngài là một người vĩ đại và tuyệt vời, và chắc chắn không chỉ là "bào huynh của ĐTC", bởi vì Ngài có một sự nghiệp ấn tượng riêng, là giám đốc và là nhạc trưởng của "Regensburger Domspatzen” (Ca đoàn nhà thờ Regensburg) nổi tiếng thế giới, dàn đồng ca nam thiếu nhi của nhà thờ chính tòa, đã từng lưu diễn ở Nhật, Mỹ và nhiều nơi trên thế giới. Ngài cũng là một nhà soạn nhạc tài năng. Nhưng trước hết, Ngài là một con người tuyệt vời và một linh mục có tâm hồn lớn, một đức tin sâu xa vào Thiên Chúa, và một cảm thức tốt và lành mạnh của tính hài hước. (Zenit 26-7-2011)

Nguyễn Trọng Đa