Người không hút thuốc thường cho rằng chỉ cần có quyết tâm là có thể cai thuốc được ngay, nhưng trên thực tế, cai thuốc không phải đơn giản như vậy.

Ngoài lòng quyết tâm ra, muốn cai thuốc còn phải có lòng khát khao [muốn cai thuốc], phải có nghị lực và đặc biệt là phải có sự cam kết. Để cai thuốc được thành công, bạn phải biết những tiến triển trong tiến trình cai thuốc và điều quan trọng nhất là phải có người động viên và hỗ trợ. Để làm được vậy, bạn phải lập “Kế Hoạch Cai Thuốc”. Có nhiều người cai thuốc là họ cai “cái rụp”, nhưng trường hợp này tương đối hiếm thấy. Để cai được thuốc, nhiều người cần có một kế hoạch giảm bớt liều lượng thuốc hút, cần sự hỗ trợ từ phía gia đình và bè bạn, và cần chiến lược đương đầu với những thay đổi hằng ngày trong lối sống.

Cai thuốc rất dễ, nhưng để hoàn toàn thật sự cai được thuốc lại là một chuyện khác. Tôi có một người bạn hút thuốc rất nhiều năm và hiện nay đang cố gắng cai thuốc; có lần anh nói có vẻ như châm biếm khi mượn câu danh ngôn của Mark Twain: “Cai thuốc đối với tôi là một chuyện rất dễ dàng. Thật vậy, vì tôi đã làm điều ấy cả ngàn lần!” Cả ngàn lần quả thật là hơi cường điệu, nhưng tôi đã có cơ duyên gặp được người từng cai thuốc đến 50 lần trước khi anh ta thật sự hoàn toàn cai thuốc. Sau khi cai thuốc, một vài người tuyệt đối không hút lại nữa, nhưng cũng có người trở lại thói quen ấy. Đối với những người này, họ cho rằng đấy không phải là sự thất bại, mà là một kinh nghiệm cần rút tỉa trong lần cai thuốc kế tiếp, và cứ thế sẽ có ngày họ đạt được nguyện vọng ấy.

Hút thuốc rất nguy hại đến sức khoẻ. US Surgeon General gọi hút thuốc là “nguyên do gây tử vong hàng đầu trong xã hội nhưng có thể phòng ngừa được.” Và National Institute on Drug Abuse phỏng đoán rằng tại Hoa Kỳ, hút thuốc gây tử vong cho khoảng 350,000 người hằng năm. Mỗi điếu thuốc bạn hút đều tác hại đến sức khoẻ của bạn và những người xung quanh bạn, đặc biệt là trẻ em.

Những ai không hút thuốc sẽ không hiểu được cai thuốc khó khăn như thế nào đối với người hút thuốc; nếu không hút thuốc thì không thể nào hiểu được rằng điếu thuốc là một thứ đã gắn liền với cuộc sống của người hút thuốc trong một khoảng thời gian dài, muốn cai thật sự rất khó. Vâng, điếu thuốc như một người bạn đồng hành sánh vai với bạn trong suốt một quảng đường đời, khi khó khăn, khi vui sướng, trong những ngày mưa tầm tã hay nắng ấm, trong buổi sáng tươi vui hay trong những đêm tối đầy phiền não. Điếu thuốc cứ nằm yên đó, không nói chuyện, không quấy rối, không đòi hỏi, nhưng lại an ủi, dỗ dành, và tạo cho bạn một cảm giác an bình và khoái lạc. Có bạn sẽ tự hỏi: Thế thì tại sao tôi lại phải vứt bỏ một thứ mà nó có thể tạm thời giúp tôi vơi đi phiền não, đau khổ, và chán nản?

Hãy đọc những con số thống kê về ung thư phổi; đây chính là chìa khóa để giúp bạn. Bạn có biết số tử vong của bệnh ung thư phổi cao hơn tổng số tử vong của ba loại ung thư tuyến tiền liệt, ung thư vú và ung thư ruột kết nhập lại hay không? Ung thư phổi chiếm 15% trong các loại ung thư, và con số này cho thấy ung thư phổi đứng hàng thứ nhì trong các loại ung thư thường thấy nhất ở nam giới lẫn nữ giới.

Nếu nói đến ung thư phổi thì không thể không nhắc đến việc hút thuốc. Có tới 90 phần trăm nam giới và 80 phần trăm nữ giới tử vong vì bệnh ung thư phổi do hút thuốc lá. Ngoài ung thư phổi, hút thuốc còn gây ung thư miệng, thanh quản, cổ họng, thực quản, bao tử, bọng đái, tử cung, tuyến tuỵ và ung thư thận. Một trong những lý do khiến người ta khó cai thuốc là do chất nicotine và những kích thích tố khác có chứa trong thuốc lá. Nicotine là chất gây nghiện mà nhiều người cho rằng còn khó cai hơn là cai ma tuý hoặc heroin. Dù cai thuốc rất khó, nhưng còn đỡ hơn là mình trở thành con số trên bản thống kê ung thư phổi. Xin trích một câu danh ngôn của một danh nhân mà người viết không nhớ tên: “Mỗi ngày ở Hoa Kỳ có một ngàn người ngưng hút thuốc – bằng cái chết.”

Những ai thật sự muốn cai thuốc thì sẽ làm được. Biết trước điều gì sẽ xảy ra trong tiến trình cai thuốc như phản ứng cơ thể và cách ứng phó với chúng là chìa khoá giúp bạn thành công. Nếu thực sự muốn cai thuốc, bạn nên lập kế hoạch cai thuốc ngay hôm nay. Chỉ có chính bạn mới biết mình có sẵn sàng cai thuốc hay chưa, và không có phương pháp cai thuốc nào là đơn giản cả. Nhưng nếu có kế hoạch bạn sẽ có nhiều xác suất vượt qua được những trở ngại mà bạn gặp phải trong tiến trình cai thuốc.

Có ba bước chính trong Kế Hoạch Cai Thuốc:

1. Chuẩn bị đâu vào đó ít nhất một tuần trước khi cai thuốc.

2. Đặt ra kỳ hạn.

3. Tìm sự hỗ trợ.

Chuẩn Bị:

• Đặt ra kỳ hạn. Chọn ra một ngày tuỳ ý, ngày có ý nghĩa đặc biệt đối với bạn chẳng hạn. Không nên chọn ngày quá xa, vì thời gian càng dài thì càng dễ tạo cho bạn nhiều lý do bào chữa cho việc hút thuốc của mình. Cũng không nên cai thuốc khi bạn chưa có kế hoạch sẵn sàng.

• Tìm sự hỗ trợ. Hãy báo cho gia đình, bạn bè và đồng nghiệp biết kỳ hạn cai thuốc của bạn. Có họ bên cạnh sẽ giúp bạn rất nhiều về mặt tinh thần trước và sau khi cai thuốc. Rủ thêm bạn hoặc người phối ngẫu của mình cùng cai thuốc. Chọn ra một vài người để trò chuyện khi bạn lên cơn ghiền. Nên chọn người có thể cảm thông nhưng không dễ xiêu lòng, lý tưởng nhất là người đã thành công trong việc cai thuốc.

• Dọn dẹp. Dọn dẹp nhà cửa, xe, văn phòng và tất cả những nơi có thuốc lá. Đừng nên giữ thuốc “dự phòng” – một khi biết mình còn thuốc, bạn sẽ không cưỡng lại sự cám dỗ này đâu.

• Liệt ra các lý do khiến bạn muốn cai thuốc. Một trong những lý do quan trọng nhất là để giữ gìn sức khoẻ, để sống lâu với người thân yêu của mình. Càng có nhiều lý do chính đáng bạn càng có nhiều động lực và phương pháp hữu hiệu để cai thuốc. Ngoài ra, hãy nghĩ đến những giây phút hoang phí khi bạn hút thuốc, khi phải cất công đi mua, hoặc phải đi tìm mồi lửa. Hãy nghĩ tới số tiền mà bạn tiêu hao cho thuốc lá và nghĩ đến một chuyến đi nghỉ mát với số tiền bạn có thể tiết kiệm được sau khi cai thuốc. Tạo một bản liệt kê những lý do như vậy và hãy đọc 10 lần mỗi tối trước khi đi ngủ.

• Liệt ra những điều bổ ích và tai hại của việc hút thuốc lá. Chú trọng đến việc bổ ích; đó là những phần thưởng bạn sẽ nhận được sau khi cai thuốc.

• Tập cho cơ thể thích nghi với sự đổi mới. Những ngày đầu là thời kỳ đầy thử thách về mặt tinh thần lẫn thể chất, đặc biệt khi bị nghiện quá nặng. Bạn phải có chương trình tập thể dục, uống nhiều nước và nghỉ ngơi thường xuyên.

• Tránh những tình cảnh “dễ bị ảnh hưởng”. Tránh có mặt tại những thời gian, nơi chốn, và hoàn cảnh dễ khiến bạn hút thuốc trở lại. Bạn phải thay đổi lối sống hằng ngày để làm sao tránh được những tình cảnh như vậy. Sau đây là một vài thí dụ. Bạn hãy xem xem những điều nào dưới đây khiến bạn hút thuốc?

• Thú tiêu khiển hoặc để giảm bớt căng thẳng
• Chán nản hoặc cô độc
• Để cảm thấy thoải mái trong một vài tình huống
• Nói chuyện điện thoại
• Giải khát
• Xem truyền hình
• Kẹt xe
• Sau bữa ăn
• Đánh bài
• Uống café
• Thấy người khác hút thuốc

Đến đây bạn hãy dừng lại một chút để ngẫm nghĩ tại sao thuốc lá lại hiện diện trong đời sống của bạn. Mục đích của việc hút thuốc là gì? Bất luận là lý do gì đã khiến bạn hút thuốc, thì chắc chắn cũng sẽ có một phương pháp khác để thay thế và kết quả cũng sẽ tương tự.

Khi ngưng hút thuốc, cơ thể bạn sẽ có phản ứng do thiếu chất nicotine. Trong vòng vài ngày sau khi cai thuốc, độc tố dần dần được thải ra ngoài cơ thể, bạn sẽ bị lên cơn ghiền kèm theo một vài triệu chứng như bồn chồn, căng thẳng hoặc bối rối, thao thức, khó tập trung, mất sức, nhức đầu, khó ngủ, thèm ăn và tăng cân. Bạn sẽ ăn nhiều hơn vì cơ thể cần lấy lại lượng đường bị thiếu hụt do sử dụng quá mức trong thời kỳ bạn còn hút thuốc; ở thời kỳ này bạn nên ăn uống điều độ. Biết trước những hoàn cảnh như vậy sẽ rất hữu ích cho bạn đối chọi với cơn ghiền.

Sau đây là một vài gợi ý có thể giúp bạn:

• Có sẵn vật gì đó trong tay để thay cho thuốc lá khi buồn miệng, như gum không đường, kẹo the, kẹo cây, kẹo quế và hạt hướng dương. Ngoài ra, ngậm tăm, ăn cà rốt hoặc cần tây, nhai, cắn ống hút cũng là một biện pháp tốt.

• Giữ gìn răng trắng, sạch đẹp cũng là một động lực tốt.

• Tránh để tay quá rảnh, luôn tìm việc gì đó để làm như: chơi banh, đan len, doodling, quay viết, xếp hình, chơi dây thun…

• Đối với người hút thuốc, bỏ đi thói quen này lúc đầu rất khó. Bạn hãy uống một ly café sau bữa ăn, một miếng trái cây, món trán miệng, hay một thỏi sôcôla; dần dần, bạn sẽ tái khám phá được hương vị thực sự của món ăn, mùi thơm tuyệt vời của café và có lẽ bạn sẽ tái phát hiện ra những hương vị ngọt ngào mà bấy lâu nay bạn không thưởng thức được vì khói thuốc.

• Nhiều người có thói quen hút thuốc khi họ uống bia. Nếu bạn thường hút thuốc khi uống bia, hãy uống loại không có chất cồn. Những món ăn vặt như hạt dẻ, quả hạch, khoai tây rán rất thích hợp dùng thay thế cho thuốc lá.

• Tránh ăn uống hay vui chơi ở những nơi cho phép hút thuốc; nếu vậy, hãy ngồi ở dãy cấm hút thuốc.

Tuy gia đình và bạn bè rất quan trọng đối với bạn, nhưng khi bạn cố cai thuốc mà họ lại hút thuốc xung quanh bạn, thì có lẽ bạn sẽ không bao giờ thành công. Nếu vậy bạn nên đặt vấn đề trực tiếp với họ; nếu không, bạn rất dễ hút thuốc trở lại. Những người quen cũng cần biết rằng bạn đang cố gắng cai thuốc, và bạn cần sự động viên và hỗ trợ của họ. Thí dụ, họ không nên hút thuốc khi cùng chung xe với bạn hoặc khi có sự hiện diện của bạn.

Đôi lúc bạn phải có quyết định cứng rắn, bớt lui tới với những người hút thuốc, chọn ra những người bạn không hút thuốc để chơi. Lúc đầu tuy khó, nhưng gia đình và bạn bè của bạn sẽ thông cảm. Họ sẽ vui vì bạn. Điều quan trọng là bạn phải cứng rắng, đừng nên bỏ cuộc giữa chừng.

Vâng, điều này sẽ làm cho lối sống của bạn có nhiều thay đổi lớn. Cai thuốc là một tiến trình đầy thách thức, và nếu được sự hỗ trợ của đúng người, bạn sẽ có kết quả tốt đẹp. Đề cập đến họ trong kế hoạch cai thuốc của bạn, và nói cho họ biết rằng bạn cần sự hỗ trợ và động viên của họ. Họ có thể sẽ cảm thấy phấn khởi với quyết định của bạn và biết đâu họ cũng sẽ cai thuốc theo bạn. Các bạn có thể giúp đỡ lẫn nhau vượt qua thời kỳ khó khăn này.

Nếu bạn sợ không chống nổi cơn nghiện, bạn có thể dùng cách trị liệu bằng thuốc như phương pháp cai thuốc bằng chất nicotine (nicotine replacement therapy) để giúp giảm bớt sự hoành hành của cơn nghiện. Một số người lo ngại đến triệu chứng phụ khi dùng phương pháp chữa trị này, nhưng trong khi đó cũng có nhiều người cho rằng loại thuốc này có nhiều cái lợi hơn cái hại.

Nếu trong quá khứ bạn có lần cai thuốc thất bại, đừng nản lòng. Thay vào đó, bạn hãy nghĩ đến những trở ngại mà bạn đã vướng phải, nghĩ tới những lý do làm bạn xiêu lòng, nghĩ đến những gì hữu hiệu cũng như vô hiệu trong tiến trình cai thuốc của bạn, và nghĩ đến những gì bạn có thể làm khác đi trong lần cai thuốc trong tương lai.

Hôm nay, bạn hãy tự vạch ra Kế Hoạch Cai Thuốc cho mình và nắm lấy mạng sống của mình. Sự sợ hãi có lẽ là động lực mạnh mẽ, nhưng bạn không cần phải chờ đến khi có chuyện gì đáng sợ xảy ra mới quyết tâm cai thuốc. Mỗi ngày mọi người đều có đủ 24 tiếng đồng hồ như nhau; đây là khoảng thời gian chúng ta phải nắm lấy để thăng tiến đời sống chúng ta. Đã bao nhiêu phút, bao nhiêu giờ, bao nhiêu ngày trong cuộc sống mà bạn đã hoang phí vào việc hút thuốc của mình? Con người chỉ có một mạng sống. Cai thuốc được sớm chừng nào thì thời gian thụ hưởng cuộc sống của bạn sẽ dài được chừng nấy.

[Nguyệt San Mạch Sống thuộc hệ thống truyền thông của BPSOS: http://www.machsong.org.]

By: Alexia Dinh-Christie
Biên dịch: Ngọc Huỳnh