Em ở đâu, hỡi mùa thu tóc ngắn- Giữ hộ anh màu áo lụa Hà Đông-Anh vẫn yêu màu áo ấy vô cùng-Giữ hộ anh bài thơ tình lụa trắng

Tôi xin ghi nhận những ân tình cho các nhà thơ đã đóng góp những áng thơ yêu đương và lãng mạn qua bài viết cục bộ này. Mang nghiệp dĩ thi ca chất chứa khuynh hướng lãng mạn hay một tâm hồn văn thơ lai láng đắm say, bất cứ thi nhân nào cũng trải qua các giai đoạn tâm tư bị dằn vật vì yêu đương, vì tương tư hay vì nhớ nhung, vì vậy thế gian mới có những Chopin, Beethoven, Paul Verlaine, Jacques Prévert, Félix Avers, hay Việt Nam ta có những Đỗ Lễ, Hàn Mặc Tử, TTKH, Nguyên Sa, Nguyễn Bính hay Xuân Diệu,... Tất cả những nghệ sĩ này sống với hồn nhạc hay hồn thơ như cái nghiệp chướng mà họ mang. Tôi thích họ bởi cái đặc tính là họ đã nói lên những yêu đương đắm đuối, biết than vãn và họ nếm thú yêu thương hành hạ cho đêm dài thêm trăn trở, cho thổn thức chín đỏ tim yêu và đó là yếu tố làm cho những tác phẩm mà họ gây dựng thêm thăng hoa khi người đời còn nghĩ về họ và văn học sử hay âm nhạc sử liệt kê họ vào khuynh hướng lãng mạn, và âu đó là chủ đề của tôi muốn ghi nhận ra đây. Tôi thích thơ của những thi sĩ thuộc nhóm thi ca lãng mạn này, trong đó có Jacques Prévert với bài "Tình Yêu Này" khi ông tỏ tình với người yêu:

    "Tình yêu này
    Rất mãnh liệt
    Rất mong manh
    Rất dịu dàng
    Rất tuyệt vọng
    Tình yêu này
    Đẹp như ánh ban mai
    Và tệ như khoảng thời gian khắc nghiệt
    Tình yêu này rất chân thật
    Tình yêu này rất hoa mỹ
    Rất hạnh phúc
    Rất vui tươi
    Và cũng quá ít ỏi
    Nó run sợ như trẻ thơ trong bóng tối
    Và chắc chắn như người bình thản đi trong màn đêm
    Tình yêu này làm cho người khác lo âu
    Làm cho người khác xôn xao
    Làm cho người khác héo tàn
    ...
    Tình yêu này vốn trọn vẹn
    Còn sống mãi
    Và vốn chan hòa dưới ánh bình minh
    Nó là của em
    Nó là của anh
    Mà hai ta đã trải qua
    Nó sẽ mãi mãi mới
    Và nó sẽ chẳng hề thay đổi
    Nó cũng thật như tàng cây xanh
    Nó cũng như con chim run sợ
    Nó cũng sẽ rực nắng như mùa hè sống động
    Dành cho hai chúng ta."
    (Phỏng dịch, VHLA)

Trong các thi sĩ mà tôi xin trích thơ sẽ là bốn nhà thơ Nguyên Sa, Nguyễn Bính, Xuân Diệu và Hồng Vũ Lan Nhi (HVLN), cộng thêm chút gió ru từ thơ VHla được bàn luận về chủ đề thi ca lãng man. Bạn tôi, anh Đỗ Văn Cường biếu tôi một quyển tuyển tập nhiều tác giả hay thân hữu cùng nhau viết về nhà thơ Nguyên Sa, để tri ân và tưởng nhớ đến ông khi ông qua đời. Tôi mãi mê đọc bài của anh Vũ Hạ viết về Nguyên Sa với nhiều thơ Nguyên Sa được trích gọn lại. Nguyên Sa ra đi để lại một khoảng trống vắng nắng Sài Gòn mà người đi trong nhớ nhung, rồi kỷ niệm của Nguyên Sa về người em gái tuổi 13 chìa tay đón mưa rơi như bong bóng vỡ đầy tay, Nguyên Sa trong khung nhạc bất hủ của Ngô Thụy Miên, Nguyên Sa của màu vàng hoa cúc như màu áo em, Nguyên Sa của mực tím đề tình thơ, Nguyên Sa của tháng 6 trời mưa, mưa rơi mãi không dứt, Nguyên Sa của mùa thu Paris và Nguyên Sa của sự lãng mạn khi nhìn tóc em mà lòng ngỡ như từng áng mây bay trong tâm thức. Đó là thi nhân làm tôi nhớ mãi từng câu ví von, từng lời thơ tâm sự dâng nỗi lòng mà ông bộc lộ thật hồn nhiên, thật thiết tha. Vì yêu là phải nói, mà nói là lời tâm sự khi yêu. Yêu là tâm trạng tự nhiên mà thượng đế ban cho con người. Một khi nhịp đập con tim dâng lên nỗi rung cảm, cái tần số rung động đó đã khiến các thi nhân biến nguồn cảm hứng đó thành những áng thơ bất tử cho vườn thi ca âm nhạc thêm phong phú hơn.
Hãy nghe Nguyên Sa tâm sự trong bài "Tương Tư" như sau:

    "Có phải em mang trên áo bay
    Hai phần gió thổi, một phần bay
    Hay là em gói mây trong áo
    Rồi thở cho làn áo trắng bay ?"

Khi ta yêu, con tim ngân dài theo phím đàn, tâm tưởng kéo dài theo yếu tố thời gian qua đi. Từng nhịp tim, từng hơi thở, từng cung đàn, từng phút giây đều cho em, nét dịu dàng hiện trên ánh mắt đầy nhớ nhung:

    "Có phải rằng tôi chưa được quen
    Làm sao buổi sáng chờ đợi em
    Hay từng hơi thở ra âm nhạc
    Đàn xuống cung trầm, mắt nhớ thương"
    (Thơ Nguyên Sa, 1958)

Trong cung đàn nhớ nhung đó, sáng nay tôi tình cờ đọc bài thơ của chị Hồng Vũ Lan Nhi (HVLN), một nhà thơ nữ, vốn là nhà giáo trung học cùng thời với nhà giáo Trần Bích Lan, Nguyên Sa. Chị vốn theo khuynh hướng thi ca lãng mạn. Đọc thơ chị, đọc thơ của nhà giáo Phạm Mạnh Cương, rồi thơ của nhà giáo Trần Bích Lan cho ta thấy nhà giáo không bị những nguyên tắc mô phạm cứng rắn giết chết nguồn rung cảm của họ về thi ca yêu đương. Nền giáo dục hay thi ca nhân bản và khai phóng cứ cho con người phát huy nguồn rung cảm văn học của họ, miễn sao tác phẩm văn học được công chúng đón nhận hài hòa, nồng nhiệt. Đây là một đoạn trích dẫn trong bài thơ dài "Tiếng Dương Cầm" của nhà thơ HVLN:

    "Làm rộn rã trái tim buồn cô tịch,
    Cho đam mê đẫn lối mộng mơ về.
    Cho tương tư đầy ắp ánh sao khuya,
    Ôi nhớ quá tiếng dương cầm trầm lắng."

Nhà thơ nghe tiếng đàn mà tương tư phím nhạc. Một cõi mộng mơ đi về cô đơn sao khuya lấp lánh, và khúc nhạc dạo buồn thổn thức gót chân em. Trong nỗi niềm nhung nhớ cô liêu dâng tràn hồn thơ, Nguyên Sa sáng tác bài tình thơ "Ngừơi Em Sáng Trong Cô Độc" với lời thơ chờ đợi người em gái để rồi hao mòn tâm tư:

    "Có thơ sáng thắp trong từng ánh nguyệt
    Những lời êm bày biện với linh hồn
    Có mùa thu thay áo ở đầu non
    Cho dịu lối em về mai lá rụng"

Nhớ em như nỗi hôn mê phủ lấp chân trời tương lai trước mặt. Cả cuộc đời vắng em như ngàn sao đêm vắng lặng trên nền trời tâm tối. Tình yêu ôi, tình yêu !

    "Em đã đến chưa ? Sao đêm chợt vắng
    Cả cuộc đời xáo động chợt hao đi
    Những ngón tay dần chuyển xuống hôn mê
    Và tà áo phủ chân trời trước mặt"
    (Thơ Nguyên Sa, 1958)

Nguyên Sa có những xao xuyến về mùa thu. Mùa thu trong thơ nguyên Sa chứa đựng hồn thơ vui tươi như trong bài "Áo Lụa Hà Đông", anh quen em vào mùa thu tóc ngắn, em duyên dáng trong tà áo lụa Hà Đông để nhà thơ mãi dâng hồn thơ ấp ủ:

    "Em ở đâu, hỡi mùa thu tóc ngắn
    Giữ hộ anh màu áo lụa Hà Đông
    Anh vẫn yêu màu áo ấy vô cùng,
    Giữ hộ anh bài thơ tình lụa trắng."

Mùa thu của Nguyên Sa có nét chờ mong tích cực thì mùa thu nhớ cố nhân của nhà thơ HVLN nghe như hồn đau buốt, chỉ là mùa thu tưởng nhớ cô liêu, tâm tư khắc sâu hình bóng cũ cố nhân:

    "Giờ đây, tưởng nhớ người xưa,
    Hồn đau, lòng lạnh, tâm tư lắng chìm.
    Trong tim còn một chút tình,
    Bởi chưng còn dấu vết hình cố nhân."
    (Nhớ Mùa Thu Xưa, HVLN)

Trong bài "Gửi Cố Nhân" nhà thơ Nguyễn Bính chia xẻ tâm tư thao thức tựa như HVLN. YÙ thơ Nguyễn Bính ray rứt trong cơn mưa dầm gió bấc rét lạnh khi mơ tưởng bóng cũ của cố nhân:

    "Mưa dầm gió bấc cố nhân ơi !
    Áo rét nàng đan lỡ hẹn rồi
    Sông lạnh khi nàng ra giũ lụa
    Vớt giùm trong nước lấy hồn tôi."

Trong một bài thơ khác, bóng cố nhân lại hiện về khi mà Nguyễn Bính mơ trong nỗi nhớ dịu dàng của bướm say hương sắc, hoa cười hé môi về người mà ông yêu:

    "Tôi chỉ thèm yêu lấy một lần
    Có người di giữa xứ mùa xuân
    Thấy con bướm bay thơ thẩn
    Ý hẳn đi tìm Hương cố nhân"
    (Bài "Hương Cố Nhân", NB)

Một bài thơ bướm hoa khác, ông thố lộ tâm tình khi dòng đời đen bạc vì bị phụ tình như:

    "Ai đem rắc bướm lên hoa
    Rắc bèo xuống giếng, rắc ta vào nàng ?
    Ai đem nhuộm lá cho vàng ?
    Nhuộm đời cho bạc, cho nàng phụ ta."

Có lẽ không còn gì đau đớn hơn khi được tin mùa thu em đi lấy chồng, gặp nhau lần cuối lòng tê tái khi chia ly trong đớn đau, trong buồn bã, Nguyễn Bính tâm sự trong bài "Đêm Cuối Cùng":

    "Hội làng mở giữa mùa thu
    Giời cao gió cả giăng như ban ngày
    Hội làng còn một đêm nay
    Gặp em còn một lần này nữa thôi."

Em đi lấy chồng coi như chấm dứt từ đây, em về làm vợ nguời ta, mùa thu đóng kín như buồng tằm dâu:

    "Tình tôi mở giữa mùa thu
    Tình em lẳng lặng kín như buồng tằm."

Trong ngày vui xác pháo tơ duyên của người yêu, Nguyễn Bính lại thổn thức tiếp qua bài "Lỡ Duyên":

    "Pháo ơi đừng nổ rộn ràng
    Đừng phô sắc thắm, đừng làm ta say
    Biết đâu chịu khổ thế này
    Thà rằng đừng sống những ngày yêu đương"

Em bỏ đi lấy chồng, hồn anh xót xa, con tim sẽ lặng thinh, nhưng yêu em anh vẫn cứ một lòng mãi yêu:

    "Dù rằng một chữ cũng thơ
    Dù rằng một thoáng cũng thừa xót xa
    Dù rằng một cánh cũng hoa
    Dù rằng một nửa cũng là trái tim
    Dù không nói, dù lặng im
    Dù sao anh cũng thương đêm nhớ ngàỵ"
    (Dù Rằng..., 1961)

Nguyễn Bính vốn là thi sĩ của sự lãng mạn, tôi thích bài thơ "Tương Tư" của ông khi tôi học đệ tam, cái thời gian cho tôi chớm yêu và say thơ lãng mạn của Xuân Diệu và Nguyễn Bính. Và câu thơ dưới đây đã dính chặc hồn tôi từ dạo ấy:

    "Thôn Đoài ngồi nhớ thôn Đông
    Một người chín nhớ mười mong một người
    Gió mưa là bệnh của trời
    Tương tư là bệnh của tôi yêu nàng."

Đọc thơ Nguyễn Bính cho tôi nghĩ về tâm trạng tương tư của chính mình:

    "Đêm về hồn mãi miên man
    Nhớ em cái nhớ nồng nàn con tim
    Xa em bướm mãi đi tìm
    Nụ hoa ngày cũ sao im lặng lòng ?"
    (Nhớ Em, VHLA)

Trong khi đó Nguyễn Bính còn bài tương lòng khác mà tôi thích là "Người Hàng Xóm". Hai người ở cạnh nhà, nhưng oái oăm thay cái giậu mồng tơi lại chia cắt, cách trở hai tâm hồn yêu trong cô đơn:

    "Nhà nàng ở cạnh nhà tôi
    Cách nhau cái giậu mồng tơi xanh rờn
    Hai người sống giữa cô đơn
    Nàng như cũng có nỗi buồn giống tôi."

Trong bài "Lòng Yêu Thương", Nguyễn Bính tỏa tâm sự lòng như sau:

    "Yêu yêu yêu mãi thế này !
    Tôi như một kẻ sa lầy trong yêu"

Rồi nhà thơ lại tôn vinh, thờ phượng người mình yêu chính là vị nữ thần linh thiêng trong tâm hồn. Ngược về quá khứ 1940 khi Nguyễn Bính làm bài thơ này, khuynh hướng xã hội tại Việt Nam thời ấy vẫn còn khép kín chuyện tình yêu lứa đôi ngoài công cộng thì dư luận phải đồng ý là Nguyễn Bính thuộc lớp nhà thơ mới, vô cùng táo bạo và sự phóng khoáng của ông đã đi ra ngoài khuôn khổ thuận lợi của xóm làng hay xã hội cũ:

    "Ai yêu như tôi yêu nàng
    Họp nhau lại, họp thành làng cho xinh
    Chung nhau dựng một trường đình
    Thờ riêng một vị thần linh là Nàng."

Năm 1941, ông sáng tác bài "Vì em", nhà thơ bảo rằng vì em mà ông làm thơ, để rồi nhớ mong, để rồi mơ được ôm em vào lòng, và để rồi hôn em bằng sự thơ ngây trong tâm hồn:

    "Tôi xin ôm lấy vào lòng
    Tôi xin giữ lấy trọn vòng thời gian
    Tôi xin sung sướng vô vàn
    Để ca ngợi, để mơ màng em luôn
    Tôi xin dành một chiếc hôn
    Đặt lên tất cả tâm hồn thơ ngây"

Cũng "Vì Em" mà nhà thơ muốn kính cẩn tôn thờ em sống mãi bên bờ sông yêu đương. Và bù lại chàng chỉ cần nàng ban cho nụ cười hay những lời ngọt ngào ái ân:

    "Tôi xin kính cẩn vọng thờ
    Thắp hương cầu nguyện bên bờ sông yêu
    Nhưng đau lòng biết bao nhiêu !
    Người tôi yêu chỉ biết yêu như người
    Chỉ cho tôi những nụ cười
    Chỉ cho được những lời ái ân..."

Đó là bài "Vì Em" của Nguyễn Bính. Còn sự lãng mạn của Xuân Diệu trong thi ca như thế nào ? Ngày cũ của lớp đệ tam tôi thích bài "Vì Sao" của Xuân Diệu, chỉ mấy dòng thơ cho tôi say sưa ngâm nga, đã ru kỷ niệm cũ vào thuở biết mộng mơ vì khi đã yêu thì mơ mộng nhiều:

    "Làm sao cắt nghiã được tình yêu
    Có nghiã gì đâu một buổi chiều
    Nó đến hồn ta bằng nắng nhạt
    Bằng mây nhè nhè, gió hiu hiu..."

Đọc bài thơ "Vì Sao" của Xuân Diệu tôi thấy lòng bâng khuâng, xao xuyến để rồi tự hỏi chính mình biết "yêu" là gì không và rồi tôi làm thơ yêu, bạn nghe nhé:

    "Yêu ai, ai nhớ mộng nhiều
    Yêu ai, ai biết mình yêu cái gì ?
    Yêu ai, ai hỏi làm chi ?
    Yêu ai, ai biết chỉ vì đôi môi
    Yêu ai, lòng lắm bồi hồi
    Yêu ai, chết lịm bờ môi người về
    Yêu ai, ai lỡ đam mê
    Yêu ai, ai lỡ nhiêu khê đời mình..."
    ("Yêu Ai", VHLA)

Nói về thơ tiền chiến về yêu, người ta không thể không nghĩ đến bài thơ "Yêu" của Xuân Diệu, nó vốn đã thịnh hành, phổ quát trong dân gian, ít ra là câu đầu:

    "Yêu là chết trong lòng một ít
    Vì mấy khi yêu mà chắc được yêu
    Cho rất nhiều song nhận chẳng bao nhiêu
    Người ta phụ, hoặc thờ ơ, chẳng biết."

Riêng tôi đã chẳng thuộc lời nhà thơ Xuân Diệu khi vướng vòng khổ lụy yêu đương, mà lại tự trấn an, tự nhủ khi cả quyết mình biết đắm say thú yêu đương, rồi tôi làm bài "Tôi yêu" nhắn gửi người em gái tôi mộng mơ về nàng:

    "Tôi yêu vì bởi tôi yêu
    Này, cô em nhỏ hỏi nhiều vì sao...
    Tôi yêu đừng hỏi tại sao ?
    Tôi yêu một mối tình cao ngút trời"
    ("Tôi yêu", VHLA)

Nói về thơ hôn, Xuân Diệu là một trong các nhà thơ khá táo bạo đề cao nụ hôn trong thi ca. Ông sáng tác bài "Hôn" như sau:

    "Trời ơi ôm lấy say sưa
    Mặt khao khát mặt, lòng mơ ước lòng
    Hôn em nước mắt chảy ròng
    Em ơi ! Như ngọc đèn chong vẫn chờ."

Trong niềm khát khao, sung sướng khi yêu nhau và rồi hôn nhau đến lệ tuôn trào. Đó là biểu hiện cho tình yêu đích thật khi con tim rung động dâng cao quá bờ xúc cảm. Nói đến đây tôi bổng nhớ đến bài "Nụ Hôn Đầu" của nhà thơ nữ Hồng Vũ Lan Nhi, chị sáng tác bài này năm 1960 trong cùng nhịp điệu thổn thức tràn dâng, khi con tim xao xuyến đến rơi lệ vì được hôn như sau:

    "Nụ hôn đầu, ôi, sao đắm say
    Em úp mặt vào đôi bàn tay
    Chẳng biết vì sao Em lại khóc
    Cho môi hồng thấm lệ tràn đầy"

Xuân Diệu lại tiếp bài thơ "Hôn" khi diễn tả về người yêu của mình:

    "Em hôn anh suốt một giờ
    Anh hôn em mấy cho vừa lòng đau
    Sao mà xa cách giữa nhau
    Để cho tháng thảm ngày sầu thế em ?"

Nhà thơ HVLN là một trong những nhà thơ nữ có thơ hôn thặng dư phong phú, tôi đọc nhiều áng thơ của chị, thơ chị làm mượt mà, trau chuốt chan chứa nỗi lòng, nhất là những xúc cảm từ con tim. Bài thơ hôn khác mà tôi ghi nhận là "Nụ Hôn Trinh Nguyên", nó cũng tượng trưng cho kỷ niệm dấu yêu đầu đời khi con tim chớm yêu của thuở thiếu thời:

    "Nụ hôn theo gió bay đi
    Còn trên môi ấm chút gì nồng say
    Hương trinh nguyên vẫn ngất ngây
    Trọn đời vẫn nhớ phút giây bão tình"

Khi cơn bão tình đến cho nụ hôn thêm say đắm, cuồng nhiệt, hãy tận hưởng giấc nồng cuồng si vì yêu đương ngất ngây, khi tâm hồn tràn dâng ngàn sao lấp lánh của mùa ái ân đến trong bờ mắt em:

    "Mắt em lấp lánh sao rơi
    Môi em như đoá mộng đời ngất ngây
    Hằn trên môi vị cay cay
    Hồn anh ngơ ngẩn, đắm say một đời."
    ("Nụ Hôn Trinh Nguyên", HVLN)

Đó là sự gợi nhớ ánh mắt đắm đuối khi người nữ được hôn. Xuân Diệu mô tả trong thơ ông về nụ hôn mà ông trao cho người yêu trong bài "Hôn Cái Nhìn" như sau:

    "Không phải anh hôn nơi mắt
    Anh hôn cái nhìn của em
    Mắt em một vùng yêu mến
    Thắt anh trong lưới êm đềm"

Xuân Diệu đắm say trong cái nhìn của người yêu đượm không gian chứa chan sự dịu vợi vì ánh mắt biểu lộ sự đồng loã khi được hôn:

    "Xin em cho phép anh hôn
    Cái nhìn em, gương tâm hồn
    Cái nhìn em trong không gian
    Trong hồn anh giữ chứa chan."

Trong niềm tin yêu dâng tràn tâm tư, VHla sáng tác bài "Gởi người tôi yêu" ấp ủ một thoáng nhẹ nhàng khi hôn em như thơ Xuân Diệu:

    "Gởi em một đóa hoa hồng
    Để anh vương vấn hương nồng ngây thơ
    Đôi môi chạm phải tình cờ
    Anh yêu ngày cũ mộng mơ phím đàn"

Trong cái nhớ nhung, mãi vương vấn hình bóng người yêu, Xuân Diệu sáng tác bài "Vấn Vương":

    "Anh chả hiểu vì sao vấn vương
    Năm năm, như mấy chục năm trường
    Vẫn làn mắt ấy, làn môi ấy
    Anh hãy còn thương, chẳng hết thương"

Khi người mình yêu thương nhiều mà tình không đến như ý muốn thì màn đêm trăn trở chỉ là nỗi niềm của nước mắt nhớ nhung:

    "Nằm đêm anh cứ thương em
    Rơi nghiêng nước mắt một bên gối nằm
    Thế này cho hết trăm năm
    Đến muôn năm vẫn âm thầm thương em."
    (Nằm Đêm Anh Cứ Thương Em, XD)

Nhà thơ Xuân Diệu có nhiều áng thơ tự tình tiêu biểu cho mối tương lòng, những mối tình không trọn vẹn để cái hương thơ của ông trở nên lãng mạn vô cùng và nó như loài hoa bất tử trong vườn thơ Việt Nam:

    "Bữa nay lạnh, mặt trời đi ngủ sớm
    Anh nhớ em, em hỡi ! Anh nhớ em
    ...
    Anh nhớ tiếng. Anh nhớ hình. Anh nhớ ảnh
    Anh nhớ em, anh nhớ lắm ! Em ơi !..."

Trong thi ca lãng mạn của những tác giả và tác phẩm trên khi mà chiều dài của nỗi nhớ nhung chạy vào màn đêm vô tận, thì nhịp tim dâng tiếng lòng mãnh liệt và giấc ngủ bị chôn vùi trong lãng quên để thay thế bằng những áng thi ca bất hủ. Cuộc đời theo luật tương đối, nên không có nguyên tắc lý tưởng trong tình yêu, vì bản sắc tình yêu vốn trắc trở và nhiêu khê mới nẩy sinh ra những tác giả hay tác phẩm bất hủ cho đời vây. Vâng, chính những cái nhiêu khê trắc trở hay những cái dở dang không trọn ven đó trong tình trường mới là nguồn cảm tác được quần chúng ái mộ, tán thưởng trong các lãnh vực thuộc bộ môn nghệ thuật như thơ, văn, nhạc, kịch, phim ảnh và hội họa.
Trong sự ái mộ văn chương và cho tôi nỗi niềm ân tình gợi nhớ thi ca lãng mạn của những Nguyên Sa, Nguyễn Bính, Xuân Diệu, Jacques Prévert và Hồng Vũ Lan Nhi, VH muốn trình bày cái thầm kín riêng tư mà các tác giả đã bày biện nỗi lòng mình lên trên nhiều trang giấy. Và chiều dài cho những tình yêu mà họ đã trải qua, những nhớ mong của nhịp đập con tim dù xao xuyến dấu yêu hay dù thất vọng dở dang vẫn là những chuỗi suy tư dài như thời gian và định mệnh đưa đẩy họ vào cái không gian bất tận của nghiệp thi ca hay những mối tình đã vào dĩ vãng yêu thương chỉ còn lắng đọng lại trong văn chương sau này.

* Ghi chú:
VHLA xin chân thành cám ơn cô em Thụy Vi Paris đã giúp đỡ cung cấp nhiều tài liệu về thi ca Pháp văn về Jacques Prévert, Paul Verlaine, Félix Avers, Beaudelaire, Lamartine và Appolinaire. Nhưng khuôn khổ của bài viết giới hạn và bài lại chú trọng các thi sĩ Việt Nam ta, nên đã không trích dẫn hết. Tuy vậy trong phạm vi văn chương của nhân loại nói chung thì dù sao tiếng nói hay những rung cảm từ con tim của các thi sĩ lãng mạn vốn đi xa hơn trong tình yêu mà không phân biệt màu da, ngôn ngữ, tuổi tác hay thành phần xã hội.
* Lời Pháp ngữ:
Cet Amour
(par Jacques Prévert )
Cet amour
Si violent
Si fragile
Si tendre
Si désespéré
Cet amour
Beau comme le jour
Et mauvais comme le temps
Quand le temps est mauvais
Cet amour si vrai
Cet amour si beau
Si heureux
Si joyeux
Et si dérisoire
Tremblant de peur comme un enfant dans le noir
Et si sûr de lui
Comme un homme tranquille au milieu de la nuit
Cet amour qui faisait peur aux autres
Qui les faisait parler
Qui les faisait blémir
Cet amour guetté
...
Cet amour tout entier
Si vivant encore
Et tout ensoleillé
C'est le tien
C'est le mien
Celui qui a été
Cette chose toujours nouvelles
Et qui n'a pas changé
Aussi vraie qu'une plante
Aussi tremblante qu'un oiseau
Aussi chaude aussi vivante que l'été
Nous pouvons tous les deux