Cho thấy nỗ lực của cộng đồng quốc tế hướng tới đẩy lùi nạn đói

Có chế tài để bảo vệ quyền sở hữu và sử dụng đất của các cộng đồng địa phương là biện pháp căn bản để xóa đói giảm nghèo. Trong ảnh, nông dân Pêru đấu tranh giữ đất (DR)

Ngày hôm qua 11/05/2012, ủy ban an ninh thực phẩm thế giới (CSA) thuộc tổ chức FAO đã thông qua chỉ thị về việc mua bán đất, nhằm bảo vệ an ninh lương thực tại các nước nghèo.

 Mặc dù, nhiều tổ chức phi chính phủ chưa hài lòng với văn bản này, nhưng theo lãnh đạo CSA, chỉ thị này có « một ý nghĩa lịch sử », cho thấy nỗ lực của cộng đồng quốc tế hướng tới đẩy lùi nạn đói.

Chỉ thị của FAO khẳng định, quyền sở hữu đất đai không phù hợp và không được bảo vệ khiến đói nghèo gia tăng và khiến các cộng đồng dân cư dễ bị tổn thương, và như vậy có thể dẫn đến các xung đột xã hội và làm suy thoái môi trường.

Nghị quyết này nhấn mạnh đến quyền của các cư dân bản địa đối với đất đai, sự bình đẳng giới trong việc sở hữu đất. FAO cũng khuyến nghị các nhà đầu tư tư nhân tôn trọng nhân quyền và quyền sở hữu của người dân.

Chỉ thị này là kết quả của nhiều tháng thương thuyết giữa các chính phủ, các tổ chức quốc tế, xã hội dân sự và khu vực tư nhân.

Theo tổng giám đốc FAO José Graziano da Silva, việc thừa nhận « quyền sở hữu theo phong tục tập quán » (customary tenure systems) trong chỉ thị này là một điều hết sức quan trọng đối với hàng triệu nhà nông, người làm nghề rừng, cũng như những người khai thác hải sản trên quy mô nhỏ.

Văn bản dài khoảng 40 trang của tổ chức Lương nông của Liên hiệp quốc không mang tính bắt buộc.

 Văn bản này chỉ đưa ra các nguyên tắc nhằm khuyến cáo các quốc gia cải thiện chế độ sở hữu đất và cung cấp cho chính phủ các nước những chỉ dẫn giúp cho việc quản trị tốt hơn quyền sở hữu đất theo nghĩa rộng, bao gồm đất đai, rừng và nơi đánh bắt hải sản.

Theo chỉ thị này, để chống lại nghèo đói, cần phải xây dựng được một hệ thống pháp luật thích ứng, dành cho các cộng đồng địa phương quyền được thông tin, được đưa ra ý kiến, trong những trường hợp đất đai trồng trọt được bán đi, hay cho thuê trên quy mô lớn. Chỉ có như vậy thì lợi ích của các cư dân mới được bảo đảm.

FAO khuyến nghị các quốc gia cần xây dựng các quy tắc minh bạch trong việc mua bán đất liên quan đến loại đất, quy mô đất được bán... và cần phải xác định rõ thế nào là các giao dịch về đất trên quy mô lớn.

Trả lời AFP, ông Angel Strappazzon - thành viên phong trào nông dân quốc tế La Via Campesina - nói, chính phủ các nước cần dựa trên chỉ thị này để xây dựng các chế tài đối với việc mua bán đất.

Trong thời gian gần đây, việc bán và thuê đất trồng trọt trên quy mô lớn gây ra nhiều tranh luận.

Các tổ chức phi chính phủ tố cáo những tác động tiêu cực của việc tư nhân mua lại đất trên quy mô lớn tại các nước nghèo, nhất là ở châu Phi và châu Á.

Theo nhiều nghiên cứu, khoảng 200 triệu ha đất đã được bán hay cho thuê trong khoảng những năm từ 2000 đến 2010. Việc mua bán đất đai này thường không mang lại lợi ích cho dân cư địa phương.

Theo các dữ liệu của dự án Land Matrix, việc các công ty tư nhân mua lại đất đai của các cộng đồng địa phương ngày càng bị phản đối, trong bối cảnh giá lương thực thực phẩm tăng cao, từ năm 2008. Một phần tư trong số diện tích đất mua được dùng để trồng cây làm nguyên liệu cho xăng thực vật.

Chỉ thị của FAO cũng nhận được nhiều phê bình. Theo ông Stéphane Parmentier (Oxfam), thiếu sót cơ bản của văn bản này là không lên án hành động chiếm đoạt đất đai và các tài nguyên khác.

Theo các tổ chức phi chính phủ, một điều thiếu sót nữa là văn bản đã không đả động đến tài nguyên nước, cũng là một điều vô cùng hệ trọng đối với an ninh lương thực.