Bà San Suu Kyi thắng lớn.

Trong cuộc bầu cử bổ túc 45 ghế dân biểu (cho các đơn vị tân lập) ngày 1 tháng 4 vừa qua, Liên minh Quốc gia Vì Dân chủ (LMQG/DC) của bà Aung San Suu Kyi đã đề cử 44 đại diện ra tranh cử tại 44 đơn vị toàn quốc, và đã thắng lớn tại 43 đơn vị.

Bà Aung San Suu Kyi nay trở thành dân biểu ở Miến Điện

Bà Suu Kyi là một trong những dân biểu đắc cử. Có nhiều đơn vị đảng viên LMQG/DC thắng với 90% số phiếu đi bầu. Chính quyền của tổng thống Thein Sein đã công nhận kết quả bầu cử.

Tuy nhiên người ta không biết sự lo ngại của thành phần sĩ quan và quân nhân cấp thấp có phải là mối lo của các tướng lãnh đang thật sự cầm quyền không.

Lý do yên tâm

Theo dõi tiến trình dân chủ trong hai năm qua, nguời ta có lý do để yên tâm, vì những nhân vật liên hệ - các tướng lãnh cầm quyền và bà Aung San Suu Kyi – đều trải qua một qúa trình đấu tranh dai dẵng cho đến khi nhận ra rằng quốc gia đang bị một thế lực khổng lồ bên cạnh khống chế (chứ không phải là các đế quốc Tây phương), họ đã tìm cách làm hòa với nhau để cứu nước.

Quá trình tranh chấp quyền lực tại Miến Điện khởi đầu từ năm 1990 sau khi LMQG/DC thắng lớn chiếm 80% ghế quốc hội trong một cuộc bầu cử toàn quốc, nhưng không được các tướng lãnh trong Hội đồng Lãnh đạo công nhận.

Bà Suu Kyi bị quản thúc tại gia nhiều lần – khi bắt khi thả - dai dẵng trong gần 20 năm. Cho đến cuối năm 2010 bà được tân tổng thống Thein Sein, một tướng lãnh hồi hưu trả tự do. Bà dùng uy tín cá nhân vận động thế giới Tây phương giải tỏa dần sự bao vây kinh tế và chính trị đối với Miến Điện. Đổi lại tổng thống Thein Sein thả tù nhân chính trị, nới lỏng sự tự do ngôn luận và cho phép các đảng chính trị, trong đó có LMQG/DC của bà Aung San Suu Kyi hoạt động.

Đắc cử dân biểu, từ nay bà Aung San Suu Kyi và LMQG/DC có tiếng nói tại quốc hội. Và tiếng nói của bà là tiếng nói uy tín được chính quyền và nhân dân lắng nghe, và quốc tế theo dõi. Tuy nhiên sức mạnh nghị trường, nếu có, sẽ do ảnh hưởng cá nhân của bà hơn là sức mạnh của lá phiếu.

Tuy nhiên thế chính trị giữa các tướng lãnh và LMQG/DC có thể thay đổi một cách căn bản trong cuộc bầu cử toàn quốc năm 2015 tới. Với sự ủng hộ của dân chúng như trong cuộc bầu cử vừa qua, LMQG/DC sẽ thắng dễ dàng và có thể chiếm hầu hết trong số 75 % ghế trong hai viện quốc hội.

Kinh tế Miến Điện gặp nhiều khó khăn

Với đa số đó LMQG/DC có thể kiểm soát nghị trình quốc hội và làm lu mờ thế của Hội đồng Quân nhân Quốc Phòng. Theo Hiến pháp 2008 bà Aung San Suu Kyi không đủ điều kiện để ứng cử tổng thống (Hiến pháp đòi hỏi chồng/vợ và con cái không được mang quốc tịch nước ngoài trong khi chồng và các con bà đều có quốc tịch Anh). Nhưng LMQG/DC có đủ phiếu để bầu một ứng viên khác của Liên Minh làm tổng thống.

Các tướng lãnh và đảng ĐKXD có chịu nhường quyền hành một cách dễ dàng như vậy không? Câu hỏi là một vấn nạn lớn của Miến Điện trong thời gian tới. Vấn đề ổn định chính trị của Miến Điện sẽ tùy thuộc vào sự khéo léo và tế nhị của bà Aung San Suu Kyi và thái độ của các nước Tây Phương. Tại trụ sở của LMQG/DC trong đêm chiến thắng 1/4 bà nói với đảng viên và dân chúng nhu cầu của tự chế.

Thận trọng

Âu châu và Hoa Kỳ cũng cần thận trọng vì nắm trong tay chìa khóa của cấm vận. Trong hai lĩnh vực kinh tế và quốc phòng cần ưu tiên giải tỏa kinh tế để đời sống của nhân dân Miến Điện sau nhiều thập niên thiếu thốn được cải thiện nhanh chóng. Phần quân sự đi sau sẽ làm cho các tướng lãnh bị ràng buộc đôi chút đồng thời không làm cho Trung quốc lo ngại. Sự đóng góp ảnh hưởng của bà Aung San Suu Kyi đối với chương trình giải tỏa cấm vận cũng cần được bà Suu Kyi cân nhắc kỹ lưỡng.

Một nền dân chủ đẹp nhưng quá máy móc như của Hoa Kỳ hiện nay cũng không là một cái gương tốt cho Miến Điện. Sinh hoạt quốc hội Hoa kỳ đang nhiễm nặng màu sắc đảng phái. Và màu sắc này đã nhuộm cả Tối Cao Pháp Viện là cơ chế nhất thiết phải miễn nhiễm mới có thể làm nhiệm vụ trọng tài một cách công minh.

Thế nhưng qua mấy ngày đầu tháng 4/2012 khi Tối Cao Pháp Viện công khai trao đổi trao đổi ý kiến về tính hợp hiến của luật cải tổ hệ thống chăm lo sức khỏe (Healthcare Reform) liên quan đến khoản buộc mọi người dân phải mua bảo hiểm sức khỏe thì các vị thẩm phán đã chia thành phe tùy theo quý ông bà ấy được một ông tổng thống Dân Chủ hay Cộng Hòa bổ nhiệm. Và khi tổng thống Obama (Dân Chủ) bày tỏ sự quan tâm của ông trước hiện tượng “phe đảng” này thì từ phía Cộng hòa rộ lên những tiếng nói phản đối kết tội ông tổng thống vi phạm hiến pháp khi nghi ngờ tính công minh của Tối Cao Pháp viện!

Hoa Kỳ vẫn được xem là “ngọn đèn sáng trên đồi” (theo lời tổng thống Ronald Reagan) của thế giới. Thế nên giờ đây, nghịch lý là nếu phe các tướng lãnh tại Miến Điện và bà Aung San Suu Kyi lấy Hoa Kỳ làm mẫu mực thì Miến Điện không có một chỗ nào để đi đến hơn là đáy vực .

Nhưng chúng ta hy vọng Miến Điện với những nhân vật biết lo cho cho an ninh đất nước và đời sống của dân sẽ biết tự chế chọn con đường trung dung.

Nếu Miến Điện thành công qua quá trình này, Miến Điện sẽ là tấm gương lớn cho Việt Nam và cho cả thế giới.

Bài viết thể hiện quan điểm riêng của tác giả, đang sống ở Hoa Kỳ.