Lãnh đạo Trung Quốc đã phải đối mặt với sự bùng nổ của sự bất mãn của dân chúng về nhiều vấn đề

từ ô nhiễm môi trường, tranh chấp lao động, cho tới nạn chiếm đoạt đất đai bừa bãi. Nhiều nhà phân tích cho rằng quốc gia có nền kinh tế lớn hàng thứ nhì thế giới này đang đứng ở bờ vực của một cuộc khủng hoảng về quyền cai trị.

Một người đại đại diện dân làng Ô Khảm đứng trên thang nói chuyện với dân làng trong khi một cuộc biểu tình đang diễn ra

Ở Trung Quốc trong những năm gần đây, mỗi năm có gần 200.000 vụ rối loạn xã hội xảy ra trên cả nước, trong đó có chừng 2/3 là phát sinh từ nạn tịch thu đất đai bừa bãi. Những vụ gây rối tập thể --Trung Quốc gọi là “sự kiện quần chúng”, đã trở thành một việc mà nói theo cách nói ở Việt Nam hiện nay là “chuyện thường ngày ở huyện”.
 
Tuy nhiên, những người dân ở làng Ô Khảm trong tỉnh Quảng Đông mới đây đã làm được một việc mà nhiều người trước đó đã không làm được: đó là buộc Đảng Cộng Sản Trung Quốc phải rời khỏi ngôi làng của mình – ít nhất là trong một khoảng thời gian ngắn.

Dân chúng ở ngôi làng đánh cá có số dân ước chừng 20.000 người này đã bày tỏ sự căm phẫn hồi tháng 9 năm ngoái trước điều mà họ cho là sự cấu kết của các quan chức địa phương với những công ty phát triển địa ốc để chiếm đoạt đất đai của họ. Họ đã xông vào trụ sở chính quyền thôn, xung đột với cảnh sát và đòi điều đình với chính quyền cấp cao hơn. Viên bí thư Đảng ở đây đã phải bỏ trốn.

Tuần trước nhà chức trách đã câu lưu 5 dân làng trong toán điều đình và tìm cách giành lại quyền kiểm soát ngôi làng, nhưng không thành công.

Hồi đầu tuần này, tình hình trở nên căng thẳng hơn sau cái chết của  ông Tiết Cẩm Ba, một người trong số 5 người bị bắt. Nhà chức trách nói rằng ông này qua đời vì bệnh tim nhưng dân làng nói rằng nạn nhân bị cảnh sát đánh chết.

Trong cuộc phỏng vấn qua điện thoại với báo chí ở Hồng Kông, người con gái lớn của ông Tiết cho biết cô đã trông thấy xác của cha cô hôm chủ nhật và trên người ông đầy những vết roi.

Trong vài ngày nay, giữa lúc ngôi làng này bị cảnh sát bao vây, ngày nào dân chúng ở đây cũng tụ họp để phản đối và hô to những khẩu hiệu như “nợ máu phải trả bằng máu”.

Ông Malcolm Moore, một nhà báo của tờ Telegraph ở Anh, là một trong các ký giả Tây phương đầu tiên tới làng Ô Khảm để tường thuật vụ nổi loạn này trong lúc truyền thông Trung Quốc hoàn toàn im tiếng. Ông Moore cho đài VOA biết rằng dân làng chỉ muốn đòi hỏi công lý chứ không đòi cải cách chính trị. Ông nhận định:

"Tôi nghĩ rằng những vụ việc như thế này luôn luôn là vì tiền bạc, luôn luôn là vì đất đai. Đây không phải là một phần của một phong trào dân chủ rộng lớn hơn. Đây không phải là một mưu toan để lật đổ bất kỳ một ai. Dân làng ở đây bày tỏ sự tin tưởng vào chính quyền trung ương và họ chỉ muốn nói lên một điều là chính quyền địa phương đã không giải quyết những mối bất bình của họ một cách thỏa đáng."

Tuy nhiên, theo nhận định của Tiến sĩ La Tiểu Bằng, giáo sư kinh tế của Đại học Triết Giang, Chủ tịch Hồ Cẩm Đào đã không làm gì nhiều trong 10 năm qua để kiểm soát các chính quyền địa phương, khiến cho Trung Quốc giờ đây phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng về quyền cai trị.

Ông cho biết thêm rằng vấn đề này sẽ đứng đầu nghị trình làm việc của Phó Chủ tịch Tập Cận Bình khi ông lên thay ông Hồ Cẩm Đào làm Tổng bí thư Đảng Cộng Sản Trung Quốc vào năm tới. Ông La Tiểu Bắng nói:

"Tất cả những vấn đề như vấn đề môi trường, vấn đề giáo dục, và vấn đề dịch vụ công ích đã tích lũy trong hơn một thập niên qua, chứ không phải bây giờ mới xuất hiện. Tôi nghĩ rằng mọi người ai nấy đều nhận thức được là khủng hoảng sắp xảy ra và giới lãnh đạo mới sẽ phải đứng ra giải quyết."

Giáo sư Hồ Tinh Đẩu của Đại học Kỹ thuật ở Bắc Kinh cũng có một nhận xét tương tự. Ông nói với đài VOA như sau:

"Trung Quốc đang tiến vào một thời kỳ có nhiều mối rủi ro đặc biệt to lớn. Không phải chỉ là một thời kỳ của những mối rủi ro thông thường. Tôi e rằng nếu chính phủ trung ương không áp dụng các biện pháp để giải quyết vấn đề một cách thỏa đáng thì chỉ trong vòng 4 hoặc 5 năm tới đây tình hình trên cả nước sẽ vượt khỏi tầm kiểm soát."
 
Những vụ gây rối tập thể ở Trung Quốc trong năm nay có những vụ qui mô lớn và được nhiều người chú ý như vụ kháng thuế ở thành phố Chức Lý ở tỉnh Triết Giang hồi tháng 10, vụ xuống đường chống đối nạn ô nhiễm của một nhà máy hóa chất ở thành phố Đại Liên hồi tháng 8.

Những “sự kiện quần chúng” này đã xảy ra trong lúc có nhiều dấu hiệu cho thấy kinh tế Trung Quốc đang bắt đầu xuống dốc và đời sống của người dân bình thường đã trở nên khổ sở hơn trước.

Bà Bonnie Glaser, một chuyên gia về Trung Quốc của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế ở Washington, cho biết rằng một mối lo ngại lớn của giới lãnh đạo ở Trung Nam Hải hiện nay là kinh tế sẽ bị trì trệ trong năm 2012. Bà nói:

"Tôi nghĩ rằng giới lãnh đạo Trung Quốc đang cảm thấy bất an, cảm thấy lo lắng rất nhiều về tình hình trong nước, về sự tăng trưởng chậm lại của nền kinh tế, trong lúc những vụ rối loạn xã hội xảy ra mỗi ngày một nhiều, bất mãn của người dân ngày càng tăng và có thể trở nên tệ hại hơn nữa vì tình hình kinh tế bị xuống cấp."

Từ khi những cuộc nổi dậy đòi dân chủ bắt đầu bùng ra ở nhiều quốc gia Trung Đông và Bắc Phi hồi đầu năm nay, nhà cầm quyền Cộng Sản ở Bắc Kinh đã tìm đủ mọi cách để ngăn chận những hoạt động mà họ cho là có thể dẫn tới một cuộc “Cách mạng Hoa nhài” ở Trung Quốc.

Hàng loạt các nhân vật tranh đấu cho dân quyền và những văn nghệ sĩ, trí thức không tán đồng đường lối cai trị của đảng đương quyền đã bị kết án tù hoặc bị giam lỏng thông qua biện pháp được gọi là “cưỡng chế thất tung”.

Bà Sophie Richardson, một chuyên gia về Trung Quốc của tổ chức theo dõi nhân quyền Human Rights Watch ở Washington, nói rằng chính phủ ở Bắc Kinh hiện nay vẫn còn có thể dập tắt những vụ rối loạn xã hội một cách có hiệu quả, thông qua việc đàn áp và đe dọa.

Tuy nhiên bà nói rằng đây chỉ là một cách giải quyết tạm bợ. Bà cho rằng về lâu về dài Trung Quốc cần phải xây dựng một hệ thống tư pháp độc lập và công bằng để người dân có thể dựa vào đó mà giải quyết những vụ tranh chấp trong xã hội và những vụ tranh chấp giữa người dân với chính quyền, thay vì phải thực hiện những hành động quá khích như ở làng Ô Khảm.