Dự án bauxite đã gây nhiều tranh cãi

Tập đoàn Than-Khoáng sản Việt Nam (TKV) vừa lên tiếng nhận trách nhiệm trong vụ nhà thầu Trung Quốc làm rò rỉ hóa chất, gây ô nhiễm môi trường tại dự án chế biến bauxite Tân Rai, Lâm Đồng.

Được biết vào đầu tuần này, TKV đã gửi giải trình chính thức về sự cố rò rỉ hóa chất lên Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng.

Từ cuối tháng Bảy, người dân sinh sống xung quanh dự án Tân Rai tại thị trấn Lộc Thắng, huyện Bảo Lâm, Lâm Đồng đã phát hiện ra các dấu hiệu ô nhiễm hóa chất ở địa phương, như cá chết đồng loạt trong hồ chứa và nước giếng bị nhiễm xút nặng, không thể sử dụng trong sinh hoạt.

Người dân còn than phiền về ô nhiễm tiếng ồn tại khu vực, nhưng được giải thích chỉ là tình trạng tạm thời vì chạy thử máy.

Trong giải trình gửi lên thủ tướng Chính phủ ngày 03/10, TKV thừa nhận việc nồng độ pH trong nguồn nước ở quanh dự án Tân Rai tăng quá tiêu chuẩn cho phép và nói đây là lỗi của nhà thầu.

Nhà thầu Trung Quốc khi cho công nhân pha xút ở nhà máy alumin đã không che chắn kỹ bao bì đựng hóa chất, khiến xút bị rò rỉ ra ngoài, theo nước mưa thẩm thấu xuống dưới đất.

Mức độ thiệt hại chưa được xác định rõ.

Theo TKV, tới cuối tháng Tám (tức hơn một tháng sau khi có than phiền từ người dân), ban Quản lý Dự án Tân Rai đã cho ngừng việc pha xút và yêu cầu nhà thầu khắc phục tình trạng sụt lở tường bao bể pha xút.

Giải trình của TKV nói: "Trước đề nghị của lãnh đạo tập đoàn, nhà thầu chính Chalieco đã cam kết thực hiện đúng các yêu cầu của chủ đầu tư. Hiện, nhà thầu đã tiến hành vận hành thử trạm xử lý nước thải, toàn bộ nước thải của nhà máy đã được xử lý đảm bảo tiêu chuẩn quy định trước khi thải ra môi trường".

Tuy nhiên cho tới cuối tháng Chín, truyền thông Việt Nam phản ánh tình trạng ô nhiễm vẫn còn, và người dân vẫn chưa dám sử dụng nước giếng và nước ao hồ.

Yêu cầu bồi thường

TKV nói có sáu hộ dân đã gửi đơn kiến nghị về tình trạng cá trong các ao và cây trồng bị chết do ô nhiễm xút. Tập đoàn này nói sẽ bồi thường "trên cơ sở xác định mức độ thiệt hại".

Bản giải trình viết: "Lãnh đạo Tập đoàn TKV thừa nhận khuyết điểm đã để xảy ra sự cố đáng tiếc, song mức độ rò rỉ xút ra môi trường đã được khắc phục ngay và mức độ ảnh hưởng đến môi trường là không đáng kể".

TKV cũng nói đã chỉ đạo các đơn vị liên quan, trong đó có nhà thầu, kiểm điểm rút kinh nghiệm và thực hiện nghiêm túc các giải pháp phòng ngừa.

Hai dự án Nhân Cơ và Tân Rai được cho là hai dự án bauxite thí điểm của Việt Nam, được thực hiện bất chấp nhiều phản đối từ giới khoa học gia và thậm chí cả một số nhân vật trong chính giới.

Một trong các lý do phản biện là quan ngại về môi trường. Tuy nhiên dự án Tân Rai đã đi vào chạy thử sau thời gian xây dựng.

Dự án này có công suất (giai đoạn một) với sản lượng khai thác mỏ hơn 4,3 triệu tấn/năm, công suất nhà máy tuyển 1,6 triệu tấn quặng tinh khô/năm, nhà máy alumin 650 nghìn tấn/năm.

Tập đoàn TKV làm chủ đầu tư và công ty Chalieco (Trung Quốc) làm nhà thầu chính.

Các dự án bauxite Tây Nguyên còn đang đứng trước bài toán nan giải cho việc vận chuyển thành phẩm ra thương cảng.