Sau 33 năm ở trong cương vị người sáng lập và lãnh đạo công ty điện toán hàng đầu thế giới, tỷ phú William Henry Gates III đã nói lời từ giã với gần 100,000 nhân viên Microsoft trên toàn cầu

– dĩ nhiên là qua mạng Internet – hôm thứ Sáu tuần qua. Lý do ông đưa ra rất đơn giản: ông cần thời gian để tập trung làm việc cho tổ chức nhân đạo Bill & Melinda Gates Foundation mà ông và vợ sángs  lập.
 
Với tài sản cá nhân được ước lượng đến 58 tỷ Mỹ kim, Bill Gates trong nhiều năm liên tục giữ ngôi “Người giàu nhất hành tinh” và được đánh giá như một trong 100 người có ảnh hưởng nhất trong thế kỷ 20. Nhưng Bill và Melinda Gates đã quyết định từ giã cuộc chơi một cách thảnh thơi để dành công sức và gần trọn số tiền khổng lồ đó cho một mục tiêu mới: tận diệt những chứng bệnh có thể ngăn ngừa được ở những nước nghèo.

Tuy nhiều người đã dự đoán trước, nhưng tin Bill Gates công bố quyết định “tắt máy” (log-off) khỏi Công ty Microsoft cũng gây chấn động mạnh trong giới điện toán toàn cầu. Trong hơn ba thập niên qua, tên tuổi của ông đã gắn liền với sự phát minh và phát triển của kỹ thuật truyền thông mà ngày nay ai nấy cũng không thể thiếu này. Các phòng hội thoại (chatrooms), nhắn tin (message boards), sổ tay cá nhân (blogs), trang mạng (websites)... tràn ngập những mẫu chuyện về cuộc đời và hoạt động của Bill Gates. Họ cũng tranh luận về vai trò của ông trong lịch sử nhân loại với một câu hỏi vừa mang tính giả thiết nhưng cũng rất thực tế: nếu không có Bill Gates cách đây hơn 3 thập niên, bộ mặt thế giới bây giờ ra sao?

Dù với lý do gì, sự “giã từ cuộc chơi” của Bill Gates là một lỗ trống khó lấp đầy trong ngành công nghệ đã đưa nhân loại đến trình độ tiến bộ kỹ thuật như ngày nay. Nhưng ngược lại, những thành phần thiệt thòi trên thế giới, cụ thể là những nước kém phát triển ở Phi châu và Á châu, lại được giúp đỡ một cách cụ thể để chống lại bệnh tật và nghèo đói.

Bill Gates ra đi giữa lúc cuộc cạnh tranh trong ngành công nghệ vi tính bước vào một giai đoạn quyết liệt với sự ra đời của nhiều đối thủ trẻ và năng động khác, như Google và Yahoo. Microsoft chủ yếu là sáng tạo và bán nhu liệu (software) trong khi thế hệ đối thủ trẻ lại tập trung nhiều hơn về quảng cáo thương vụ và tìm kiếm trên Internet.

Cùng với người bạn đồng sáng lập Microsoft là Paul Allen, Bill Gates từng mơ ước rằng một ngày nào đó trên mỗi bàn giấy ở mọi nơi trên thế giới đều có một máy vi tính cá nhân (PC). Khởi đầu trong một garage chật hẹp chỉ vỏn vẹn hai học sinh trung học làm việc gần như không thấy ánh sáng mặt trời và chỉ sống bằng Coke và pizza, giấc mơ đó đã được thực hiện hơn nửa đường và Microsoft bây giờ có đội ngũ 91,192 chuyên viên kỹ thuật (con số rất chính xác, máy computer ghi chép mà!) trên khắp thế giới. Trong lực lượng nhân sự đó, từ ngày thứ Hai này, sẽ giảm bớt một người lãnh lương dù rằng ông vẫn là sở hữu chủ phần lớn cổ phần trong công ty.

Bill Gates ra đời ngày 28.10.1955 tại Seattle, tiểu bang Washington ở Hoa Kỳ, trong một gia đình giàu có. Cha của ông, William H. Gates Sr, là một luật sư danh tiếng và mẹ, Mary Maxwell Gates, là một giám đốc của công ty hàng đầu United Way. Bill có một chị, Kristi, và một em gái, Libby. Cả hai đều rất thành công trong sự nghiệp riêng của họ.

Từ thời trung học, gia đình đã có ý định cho Bill nối nghiệp cha theo ngành luật nhưng cậu thiếu niên này chỉ khoái chơi với chiếc máy điện toán ASR-33 thời đó hơn là đọc những án lệ rắc rối. Sự đam mê của Bill mạnh mẽ đến mức các thầy cô giáo bị cuốn hút vào các trò chơi của cậu và họ cho phép Bill được miễn dự lớp trong các giờ học để có thêm thời gian viết chương trình cho máy điện toán.

Cùng với vài người bạn cũng mê điện toán, trong đó có Paul Allen, Bill cắm đầu nghiên cứu và hoàn thiện nhiều chương trình căn bản mà về sau phạm vi ứng dụng của chúng trở nên phổ biến toàn cầu như FORTRAN, LISP và COBOL. Đến năm 17 tuổi, Bill và Paul “hợp tác làm ăn” với sự thành lập công ty Traf-O-Data chế tạo bộ phận kiểm tra lưu lượng thông tin trên máy điện toán. Trong năm đầu, hai chàng trẻ làm ăn khấm khá, kiếm được khoảng $20,000 (nên nhớ, giá trị đồng tiền vào thời điểm cách đây 35 năm) nhưng khi các khách hàng phát giác sản phẩm này là do “mấy thằng nhóc chế tạo”, thương vụ của công ty Traf-O-Data đã suy giảm hẳn.

Bill Gates tốt nghiệp trung học từ trường Lakeside School năm 1973 với số điểm Tú tài 1590/1600. Với kết quả này, Bill được nhận vào Đại học Havard và tại đây chàng kết bạn với Steve Ballmer, một người có năng khiếu đặc biệt về kinh doanh về sau được Bill bổ nhiệm vào chức vụ Tổng tài (CEO) của Công ty Microsoft cho đến nay. Cũng tại ngôi trường nổi tiếng này, Bill gặp “sư phụ” Christos Papadimitriou, một nhà khoa học điện thoại trứ danh thời ấy.

Tuy là sinh viên của Havard nhưng Bill Gates không có một học trình rõ rệt nào và đến năm 1975, anh rời trường – thực sự là nghỉ học luôn – để tìm đường tự lực cánh sinh. Sau khi công ty Intel cho ra đời sản phẩm Intel 8080 CPU, Bill Gates nhận thức ngay rằng đây là con chip đầu tiên với giá thành thấp hơn $200 nhưng có thể chạy chương trình BASIC trong máy điện toán cá nhân. Bill Gates tính nhẩm trong đầu rằng đây là cơ hội bằng vàng để anh ta tận dụng cơ hội và thời điểm khởi đầu của cuộc cách mạng kỹ thuật điện toán. Sau khi “tham khảo ý kiến” chiếu lệ với cha mẹ, Bill Gates cùng với Paul Allen thành lập công ty nhu liệu đầu tiên vào năm 1975, khi ấy cả hai mới vừa tròn 20 tuổi.

Từ ấy đến nay, công ty Microsoft đã trải qua 33 năm đầy thử thách và phát triển vượt bậc để trở thành một cơ sở kinh doanh quốc tế không có đối thủ. Bill Gates là người đầu tàu và chịu trách nhiệm chính về hoạch định chiến lược cho những sản phẩm của công ty. Với sự hợp tác đắc lực của Steve Ballmer về mặt thương vụ, Microsoft gần như độc quyền tung hoành thị trường, đến mức Chính phủ Hoa Kỳ đã phải can thiệp để tạo sự công bằng về cạnh tranh cho các công ty khác.

Trong phần lớn lịch sử của Microsoft, Bill Gates ngoài vai trò quản trị còn đảm nhiệm chức năng sáng tạo nhu liệu ứng dụng cho công ty, đặc biệt là các sản phẩm thảo chương.

Ngày 15.06.2006, Bill Gates công bố sẽ chuyển hướng hoạt động trong hai năm tới để cống hiến công sức của mình cho hoạt động từ thiện. Ông chia trách nhiệm của mình cho hai người kế nhiệm là Ray Ozzie (đặc trách về điều hành) và Craig Mundie (hoạch định chiến lược sản phẩm dài hạn). Một trong những sáng kiến sau cùng của ông trước khi ra đi khỏi công ty là sự thành lập nhóm phụ trách nhu liệu điều khiển tự động (robotics) cho Microsoft.

Về đời tư, Bill Gates kết hôn với Melinda French, một cựu thư ký riêng của ông từ Texas, ngày 01.01.1994. Họ có ba đứa con: Jennifer Katharine (1996), Rory John (1999) và Phoebe Adele (2002). Nhà riêng của Bill Gates được coi như một “tổng đài kỹ thuật của thế kỷ 21” trên một sườn đồi nhìn xuống Hồ Washington ở Medina, Tiểu bang Washington. Bill Gates không chỉ là một thiên tài kỹ thuật khô khan mà còn là một người yêu thích hội họa và văn chương. Ông là sở hữu chủ nhiều bức tranh nổi tiếng của danh họa Leonardo da Vinci và có nguyên một thư viện rộng lớn với đầy sách của các tác giả trứ danh.

Từ năm 1993 đến 2007, Bill Gates luôn đứng đầu trong danh sách “Những người giàu nhất thế giới” do Tạp chí kinh doanh Forbes liệt kê. Năm 1999, tài sản của Bill Gates vượt quá con số 101 tỷ đô-la và giới truyền thông mô tả ông là “”bách tỷ phú” đầu tiên của thế giới. Nhưng từ năm 2002, giá trị cổ phần của Microsoft tụt giảm do sự trượt giá chung trên thị trường chứng khoán khi chiếc bong bóng “dot-com” bùng vỡ. Tài sản riêng của gia đình Bill Gates cũng hạ xuống sau khi ông và vợ quyết định hiến tặng hàng chục tỷ đô-la cho các tổ chức nhân đạo.

Trong một cuộc phỏng vấn hồi tháng 5.2006, Bill Gates nói ông ước ao rằng mình không phải là “người giàu nhất thế giới” vì không thích bị dư luận chú ý quá nhiều. Ngoài Microsoft, ông còn có cổ phần trong nhiều công ty khác (như Corbis và Berkshire Hathaway của tỷ phú bạn thân Warren Buffett). Những sự “đầu tư lẻ tẻ” này mang lại cho ông “đủ tiền đi chợ” vài triệu đô-la mỗi năm.

Từ năm 1994, Bill Gates bắt đầu bán bớt cổ phần của mình trong công ty Microsoft để cùng vợ thành lập Bill & Melinda Gates Foundation với mục đích hoạt động từ thiện trên khắp thế giới. Quyết định này bắt nguồn từ tấm gương vị tha của một tỷ phú nổi tiếng Mỹ khác là David Rockefeller, người chú trọng đến những lãnh vực nhân đạo mà các chính phủ và tổ chức quốc tế khác ít để ý đến như bệnh AIDS, cấp học bổng cho những nhóm thiểu số bị thiệt thòi, thiên tai và các chứng bệnh có thể phòng ngừa được ở các nước nghèo. Theo Tạp chí Forbes, tính đến năm 2004 gia đình Bill Gates đã hiến tặng tổng cộng gần $30 tỷ đô-la. Bạn thân của ông là Warren Buffett, người giàu thứ nhì thế giới, cũng đã góp vào quỹ từ thiện Bill & Melinda Gaes Foundation hơn $10 tỷ đô-la. Cả hai đều cam kết sẽ chi tiêu hết tất cả tài sản của họ cho các công tác nhân đạo trong vòng 50 năm sau khi những người sáng lập qua đời.

Với sự thành công phi thường trên thương trường và những hoạt động nhân đạo to lớn, Bill Gates được nhiều tổ chức quốc tế và các cơ quan truyền thông uy tín bầu chọn “Nhân vật ảnh hưởng hàng đầu của thế kỷ 20” (liên tục trong ba năm 2004, 2005 và 2006), “Nhân vật trong năm” (2005), “Người hùng của Thời đại” (2006)... Ông cũng được trao tặng cho các danh hiệu cao quý và bằng cấp danh dự từ nhiều trường đại học quốc gia ở Hòa lan, Thụy Điển, Nhật Bản, Anh Quốc và Mexico