Các chính phủ Hoa Kỳ và Việt Nam đều mong muốn sự ổn định, hòa bình cho vùng biển này.

Cựu Tổng thống Philipines, ông Fidel Ramos kêu gọi xây dựng khối châu Á - Thái Bình Dương và phi quân sự hoá Trường Sa.

Hoa Kỳ và Philippines vừa có đợt tập trận chung sau những căng thẳng trên Biển Đông

Ngày 17/7/2011, trong khi các báo mạng ngoài luồng ở Việt Nam và thông tấn nước ngoài tiếp tục tìm hiểu về số phận những thanh niên, trí thức biểu tình phản đối Trung Quốc tại Hà Nội và TPHCM bị công an bắt, có tiếng nói từ Philippines đề nghị lập cơ chế cứu vãn tình hình ở Biển Đông.

Trong bài cùng ngày đăng trên một số trang tiếng Anh quốc tế, cựu Tổng thống Philippines, ông Fidel Ramos nhắc lại thực trạng không có giải pháp mang tính định chế cho vùng biển mà ông nói "nguy cơ xung đột tăng lên từng ngày".

Nhắc lại các vụ ông cho là phía Trung Quốc liên tục xâm phạm lãnh hải và không phận Philippines ngoài khơi Palawan, ông Ramos đặt câu hỏi có phải sẽ nổ ra xung đột, với một bên là "Philippines và Việt Nam", bên kia là Trung Quốc?

Vị cựu lãnh đạo Philippines cũng nhắc lại rằng năm 1994, khi ông Lê Đức Anh là chủ tịch Việt Nam, nước lãnh đạo luân phiên của ASEAN, ông Ramos đã đề nghị với ASEAN rằng cần phi quân sự hóa vùng Trường Sa để tạo niềm tin.

Cựu Tổng thống Philippines nêu rõ việc phải đưa Công ước luật biển của LHQ tức UNCLOS làm nền tảng để giải quyết mọi khác biệt trong việc kiểm soát, khai thác vùng biển xung quanh.

'Niềm tin'

Nhắc tới các phát biểu tại diễn đàn Bác Ngao, Hải Nam của lãnh đạo Trung Quốc về nhu cầu gìn giữ hòa bình ở Biển Đông mà bản tiếng Anh trong bài của ông Ramos gọi là biển Nam Trung Hoa, tác giả nói ông tin rằng "các lãnh đạo Trung Quốc nói như thể họ cũng muốn hòa bình".

Ông Ramos cũng tin rằng các chính phủ Hoa Kỳ và Việt Nam đều mong muốn sự ổn định, hòa bình cho vùng biển này.

Ông Fidel Famos quan ngại về căng thẳng gia tăng ở Biển Đông.

Vì thế, ông đề nghị lập ra Khối châu Á - Thái Bình Dương, hay Pact Asia-Pacifica để làm khuôn thước cho các thương thảo chung về tranh chấp.

Điều này có nghĩa là ông Ramos muốn Hoa Kỳ hiện diện trong vùng, và không đồng ý với đàm phán song phương.

Để nói về nhu cầu xây dựng niềm tin, nhất là với Trung Quốc, vị cựu lãnh đạo Philippines cũng kể lại một câu chuyện.

Ông nói hồi tháng 6 năm nay, ông đọc một bài diễn văn trước 5000 khách Philippines và các quan chức Trung Quốc nhân ngày Hữu Nghị hai nước, kỷ niệm 36 năm lập quan hệ ngoại giao.

Nhưng cùng ngày, ông viết, các tựa lớn trên báo chí Trung Quốc không tiếc lời công kích Philippines nêu chủ quyền ở Trường Sa (Spratlys).

Theo ông Ramos, với đà căng thẳng này, câu chuyện biển Nam Trung Hoa "gần như chắc chắn sẽ chiếm phần trung tâm của nghị trình Diễn đàn ASEAN tại Bali" tuần tới.

'Hậu quả nghiêm trọng'

Trở lại với Pact Asia-Pacifica, ông Ramos nói Hoa Kỳ cần được đón chào, và chính khối châu Á -TBD này có thể sẽ đóng vai trò thay thế khối Pact Americana của người Mỹ trong vòng 5-10 năm nữa.

Tuy trong bài viết không đề cập tới khối Trung Hoa - Pact Sinica - như một số giới từng nêu, ông Ramos trình bày ra viễn kiến về một khu vực xuyên Thái Bình Dương, rộng hơn, bao trùm hơn, với Trung Quốc một phía, Hoa Kỳ một phía và các nước ASEAN ở giữa.

Có vẻ như ông Ramos muốn nói tới mục tiêu là cần tránh cục diện "cân bằng thế lực", tức "balance of power" mà nhiều học giả nói đến như cuộc chơi Hoa Kỳ - Trung Quốc để lập ra cơ chế "chia sẻ trách nhiệm và gánh nặng" (burden - sharing).

Hai tàu khu trục trang bị hỏa tiễn dẫn đường neo đậu trong thời gian tập trận tại cảng quân sự ở Philippines tháng 6/2011.

Hiện chưa có phản ứng gì về sáng kiến của ông Fidel V. Ramos, muốn tạo bước đi mở ra một diễn đàn đa phương, liên vùng để có ra cơ chế giải quyết tranh chấp biển đảo.

Cùng ngày 17/7, các báo khu vực đăng lại bài trên Jakarta Post của ông Bambang Hartadi Nurgono, nhà nghiên cứu tại đại học University of Indonesia nêu ra nhu cầu đưa Trung Quốc vào thảo luận đa phương với ASEAN về biển đảo.

Nhưng mới hôm qua, 16/7, báo China Daily trong mục Ý kiến có bài của tác giả Vương Hối đả kích mạnh các nước láng giềng Philippines và Việt Nam đang "đe dọa Trung Quốc".

Không nhắc lại các hoạt động của phía Trung Quốc trên biển Đông Nam Á gần đây, gây ra phản đối tại Việt Nam và Philippines, tác giả chỉ nói là Trung Quốc có cơ sở lịch sử lâu đời về chủ quyền tại đây là chính các nước kia đang có hoạt động quân sự cùng Hoa Kỳ, gây ra căng thẳng.

Bài viết mà "ý kiến không nhất thiết trùng với quan điểm của toà soạn" cũng răn đe Hoa Kỳ "sẽ chịu hậu quả nghiêm trọng" nếu tiếp tục can thiệp vào vùng biển Nam Hải, theo như cách Trung Quốc gọi Biển Đông.