English
| Thơ “chui” & Nhà thơ Bùi Chát |
 |
 |
 |
| Tác Giả: Mặc Lâm/RFA | ||||
| Thứ Năm, 05 Tháng 5 Năm 2011 22:36 | ||||
|
Nhà thơ Bùi Chát bị bắt giữ
SÀI GÒN (NV) - Từ Argentina về lại Việt Nam sau khi nhận giải thưởng Quyền Tự Do Xuất Bản, nhà thơ Bùi Chát bị giữ lại ở phi trường Tân Sơn Nhất và bị đưa về đồn công an, theo tin từ bạn bè của nhà thơ. Với danh hiệu “nhà xuất bản Giấy Vụn,” Bùi Chát và các nhà thơ “chui” tự in các tác phẩm bị cấm, tránh né sự kiểm duyệt của chính quyền. Hiệp Hội Xuất Bản Quốc Tế (IPA), nhân Hội Chợ Sách Quốc Tế lần thứ 37, tổ chức tại Buenos Aires, trao giải thưởng Quyền Tự Do Xuất Bản cho Bùi Chát hôm 25 tháng 4. Bùi Chát về đến Tân Sơn Nhất khoảng 7 giờ chiều 30 tháng 4 thì bị công an cửa khẩu giữ lại và lập biên bản. Lý do được đưa ra là vì trong hành lý của Bùi Chát có một số sách của Bùi Chát và Lý Ðợi cũng như một tự điển điện tử Kim từ điển. Lý Ðợi cũng là một nhà thơ ngoài luồng với tác phẩm xuất bản qua nhà xuất bản Giấy Vụn. Bùi Chát tên thật là Bùi Quang Viên, sinh năm 1979 ở Biên Hòa và cư ngụ ở Sài Gòn. Ðây không phải là lần đầu tiên Bùi Chát bị bắt. Là một thành viên của nhóm Mở Miệng, gồm những nhà thơ “ngoài luồng,” Bùi Chát và nhà thơ Lý Ðợi bị bắt giam hai ngày về tội phát tờ rơi tại một buổi đọc thơ bị công an bắt giải tán. Ngoài Bùi Chát và Lý Ðợi, nhiều nhà thơ “chui” khác vẫn liên tiếp bị công an sách nhiễu, bị mất việc, bị thường xuyên gọi lên làm việc, như Nguyễn Quốc Chánh, Uyên Vũ. LTS. Hôm 26 tháng 4, nhà thơ Bùi Chát được Hiệp Hội Xuất Bản Quốc Tế (IPA) trao giải Quyền Tự Do Xuất Bản, nhân dịp Hội Sách Quốc Tế lần thứ 37, năm nay tổ chức tại Buenos Aires. Nhà thơ Bùi Chát, 32 tuổi, là người sáng lập nhà xuất bản Giấy Vụn để đăng thơ ngoài luồng, thơ không qua kiểm duyệt, tại Việt Nam. Nhân dịp này, báo Người Việt giới thiệu bài viết của phóng viên Mặc Lâm đài RFA về nhà thơ Bùi Chát, đăng ngày 17 tháng 10 năm 2009. Nhà thơ Bùi Chát sau nhiều tháng vắng mặt trên các diễn đàn văn nghệ trong và ngoài nước, nay đã xuất hiện trở lại với tác phẩm mới mang tựa “Bài Thơ Một Vần.”
Tác phẩm này được in photocopy và thông tin trên trang đầu tiên của tác phẩm cho biết thì “Bài Thơ Một Vần” được in xong vào quý 3 năm 2009. “Bài Thơ Một Vần” được nhà xuất bản Giấy Vụn xuất bản, tập hợp 26 bài thơ tự do. Ngoài phần Việt ngữ, những bài thơ này được Lê Ðình Nhất Lang dịch sang Anh ngữ. Nhà thơ trẻ Bùi Chát tên thật là Bùi Quang Viễn sinh năm 1979 tại Hố Nai, Biên Hòa trong một gia đình Công Giáo gốc di cư. Anh tốt nghiệp ngành Văn Học, khoa Ngữ Văn-Báo Chí, Ðại Học Khoa Học Xã Hội và Nhân Văn TP HCM năm 2001. Từ đó sống ở Sài Gòn. Năm 2001 anh cùng với Lý Ðợi thành lập nhóm Mở Miệng. Anh cũng là người đề xướng các khái niệm “thơ rác,” “thơ nghĩa địa,” và là người sáng lập Giấy Vụn - nhà xuất bản chuyên in ấn và phát hành tác phẩm của các nhà thơ vỉa hè dưới hình thức photocopy, vượt qua sự kiểm duyệt của chính quyền. Những tác phẩm của hai tác giả trẻ Lý Ðợi và Bùi Chát qua nhà xuất bản Giấy Vụn thường là những thử nghiệm mới, những bức phá cũng như các phản kháng về nhiều vấn đề khiến không một nhà xuất bản bình thường nào có thể đảm đương cho việc in ấn và phát hành. Phương tiện loan truyền tác phẩm của Giấy Vụn là Internet và được rất nhiều trang mạng văn học chú ý đến hoạt động của nó như một loại hình vừa có thể chuyển tải các tác phẩm đến người đọc có chọn lọc, vừa gợi lên được ý tưởng độc lập, không thỏa hiệp cần có của nhà văn. Những câu thơ ám ảnh “Bài Thơ Một Vần” là tác phẩm mới nhất của Bùi Chát, nó xuất hiện trong bối cảnh khá khó khăn hiện nay đối với những văn nghệ sĩ từng có vấn đề nhạy cảm với nhà cầm quyền. Bùi Chát tung tập thơ này ra như tuyên ngôn của một người trẻ cầm bút. Trực tiếp đặt vấn đề đến những va vấp của hệ thống. Và trong bước đi chập choạng của lịch sử, Bùi Chát ghi nhận những ám ảnh của anh về một câu thơ mà cả dân tộc không ai không biết: Rồi, tôi Rồi tôi nhận ra tiếng nói từ bầy súc vật Gợi nhớ: Trong bài thơ mang tựa “Rồi, tôi” có một điều gì đấy khiến ký ức của không ít người trong chúng ta quặn đau. Cúi gập người xuống trước một ám ảnh khó giải thích, câu thơ của Tố Hữu vẫn dai dẳng đè nặng trái tim những người trẻ làm văn nghệ hôm nay và Bùi Chát cay đắng nhận ra rằng cả một thế hệ của anh đang chiêm bao những điều kỳ quặc nhất. Những chiêm bao mang dáng dấp Dali trong hội họa làm thời gian nhũn ra và lời thơ Bùi Chát vang đập trong con hẻm ký ức trở thành câu hỏi cho nhiều năm tháng về sau. Những người anh em cộng sản Bùi Chát đưa một giả định mình đang sống ở vòng ngoài của sinh hoạt đời sống để tự sự với những người cộng sản mà anh gọi là anh em. Những người anh em này phân phát những vật phẩm đặc biệt cho mọi người mà một trong những tặng vật không ai muốn nhận ấy là nỗi sợ. Sợ hãi trở thành vật sở hữu khi nó hòa vào cuộc sống hàng ngày không ngăn chận được. Sợ hãi như không khí, vô hình nhưng đầy quyền năng. Ai? Tôi gặp gỡ những người cộng sản Nỗi sợ Tôi trò chuyện với những người cộng sản Những ngã tư tất bật cùng những tranh giành không sòng phẳng ám ảnh người trẻ hôm nay qua màu đỏ đặc trưng cũng là nỗi đau của Bùi Chát. Nhà thơ cay đắng chạm tay vào màu đỏ thay vì nồng nàn, đã trở thành thê thiết vì những độc đoán kỳ lạ mà anh và thế hệ anh đang gánh chịu, Ðèn đỏ Tôi đứng trước một ngã tư Chừng như vẫn bị ám bởi cái màu đỏ thê lương này, Bùi Chát viết tiếp, lần này với thứ ngôn ngữ của các blogger, nghịch ngợm nhưng cay chua và nhất là rất thật. Thật như đời đang tung tăng ngoài kia. Bài thơ một vần Màu đỏ Bùi Chát đùa nghịch với chữ nghĩa trong tâm thế của người mộng du. Anh cào cấu từng thớ thịt của thơ mình để chảy ra tiếng thơ sống sượng và nhức nhối của hiện trạng hôm nay khi mọi sự đều phải xin phép. Các thứ giấy phép vô hình này đè nặng tâm trí mọi người, mỗi người cần một thứ và Bùi Chát thì cần quá nhiều trong tất cả các loại giấy phép này, do đó những câu hỏi của anh chắc chắn sẽ rơi vào bóng đêm, vào dĩ vãng. Thói -Các ông cho chúng tôi được biết sự thật nhé! Cứ như thế, những câu thơ như kinh nhật tụng, rơi vào đêm tối vô tận nhưng dư âm thì rất sâu và rất xa. Tiếng vọng của thơ hay của sự thật không thể rạch ròi nhưng âm sắc của lời kinh thì không thể nào chìm khuất. - Các ông cho chúng tôi được giỏi hơn các ông nhé! Niềm đau bất lực Và rồi trong cuối cùng của những suy tưởng văn nghệ, Bùi Chát tự nhận rằng cùng với bằng hữu của anh, tất cả chia sẻ sự cay đắng một cách cam chịu. Những khuôn mặt nghệ sĩ ngơ ngác ngồi bên nhau, cạnh các vỉa hè đen đủi, nhìn lại mình và phát hiện ra rằng sự bất lực không tên gọi vẫn tiếp tục đè nặng trên mỗi trái tim, trí não của họ. Bùi Chát đập ngực tự thú nhận nỗi bất lực không cần che dấu này của trí thức, và anh lái sang một nơi khu trú khác mang nhãn hiệu bạn bè văn nghệ. Có phải những trí thức văn nghệ này cùng chia sẻ niềm đau với anh như chia sẻ từng ly cà phê dưới những quán cà phê cùng mang tên vỉa hè? Khó thấy Sự phát triển của nghệ thuật Chúng ta Những cư dân không được đón chào Ðộc giả yêu quí Nhà thơ Bùi Chát vẫn đang sống tại Việt Nam. Không biết sau khi tác phẩm “Bài Thơ Một Vần” chính thức phát hành trên mạng thì số phận của nhà thơ ra sao, nhưng chắc một điều là anh thỏa nguyện lắm. Hai mươi sáu bài thơ cùng với quá nhiều tâm trạng dù sao cũng đã được dàn trải và trong những ngữ nghĩa được gọi là thơ ấy đã tròn trịa những suy nghĩ của anh trong những ngày tháng bước qua lứa tuổi 30, lứa tuổi của khát sống và thèm tự do mãnh liệt nhất của cả một đời người. (17 tháng 10, 2009) |
