Nội dung chính của tuyên bố nói Hoa Kỳ ủng hộ giải quyết mọi tranh chấp một cách hòa bình. 

Hội nghị Mỹ - Asean hôm 24/9 vừa qua qua do Tổng thống Barack Obama và Chủ tịch Nguyễn Minh Triết cùng chủ trì tại New York vẫn tiếp tục đặt ra các câu hỏi về dự tính của Washington và thái độ của Bắc Kinh.

Đặc biệt, chủ đề Biển Đông mới chỉ được nêu ra rất nhẹ trong một diễn biến được cho là không muốn làm Trung Quốc bực bội.

Hoa Kỳ, cả về nghĩa đen lẫn nghĩa bóng, còn cần phải làm việc rất nhiều và rất cẩn thận để thực sự thu hút các nước Asean về phía chiến lược 'tự do hàng hải'.

Minh họa cho điều này là tin mới nhất liên quan đến hội nghị rằng Hoa Kỳ đặt ngược lá cờ nước đồng minh truyền thống Philippines trong buổi ông Obama tiếp ông Aquino.

Cuộc họp tại khách sạn Waldorf Astoria, New York có 'sự cố' về chuyện treo ngược cờ Philippines

Giới ngoại giao Mỹ đã xin lỗi về sơ suất đó.

Về phía mình, tổng thống Aquino đã làm nhiều hơn người ta chờ đợi bằng việc nêu trực tiếp vấn đề Trường Sa ở hội nghị mà ông gọi là quần đảo Kalayaan.

Báo chí Philippines cũng ghi nhận ông Aquino được bố trí ngồi cạnh Tổng thống Obama và hai người còn có cuộc nói chuyện riêng bên lề hội nghị.

Trong một động thái khác, Hoa Kỳ cũng chỉ nhắc đến vùng biển Nam Trung Hoa (South China Sea) trong tuyên bố của Tòa Bạch Ốc đọc sau cuộc gặp.

Còn trong bản tuyên bố chung chính thức đưa ra cho báo giới, ông Obama và các lãnh đạo Asean chỉ nói chung về cam kết gìn giữ hòa bình trong vùng.

Các nhà bình luận cho rằng đây là cách để không làm Trung Quốc phật ý.

Tuy thế, có thể nói tuyên bố chung khiến các nước trực tiếp tranh chấp với Trung Quốc như Việt Nam, Philippines, Brunei và Malaysia hài lòng.

Nội dung chính của tuyên bố nói Hoa Kỳ ủng hộ giải quyết mọi tranh chấp một cách hòa bình:

"Chúng tôi xác nhận một lần nữa tầm quan trọng của hòa bình và ổn định trong khu vực, của an toàn hành hải, của thương mại không bị ngăn trở và của tự do hải hành, phù hợp với các nguyên tắc phổ quát đã được đồng ý bởi luật quốc tế, gồm cả Công ước Luật Biển của LHQ (UNCLOS) và các luật hàng hải quốc tế khác, cùng phương thức giải quyết các tranh chấp một cách hòa bình."

Chúng tôi xác nhận một lần nữa tầm quan trọng của hòa bình và ổn định trong khu vực, của an toàn hành hải, của thương mại không bị ngăn trở và của tự do hải hành, phù hợp với các nguyên tắc phổ quát đã được đồng ý bởi luật quốc tế, gồm cả Công ước Luật Biển của LHQ (UNCLOS) và các luật hàng hải quốc tế khác, cùng phương thức giải quyết các tranh chấp một cách hòa bình.

Tuyên bố chung Hoa Kỳ - Asean
Báo Los Angeles Times tin rằng tuyên bố chung "nhắm thẳng vào Trung Quốc" dù thừa nhận cuộc họp diễn ra trong một bối cảnh tế nhị vì vụ tranh chấp Trung - Nhật quanh đảo Điếu Ngư.

Ít nội dung?

Trong khi đó, hãng tin Tân Hoa Xã của Trung Quốc, nước theo dõi sát các diễn biến tại New York, cho rằng cuộc họp của Tổng thống Obama và các lãnh đạo Asean có "nhiều biểu tượng nhưng thiếu nội dung".

Trích lời các nhà quan sát, Tân Hoa Xã cho rằng hai bên Hoa Kỳ và Asean mới chỉ "có ý định rõ ràng về việc cùng vào cuộc nhưng nội dung của tuyên bố chung thiếu sức nặng cụ thể".

Có thể Tân Hoa Xã tìm cách làm nhẹ đi tầm vóc của cuộc họp vì theo các bình luận của báo chí Phương Tây thì không phải là nội dung, mà là bối cảnh của hội nghị làm Trung Quốc lo ngại.

Nơi diễn ra cuộc họp là New York chứ không phải Washington cũng bị coi là dấu hiệu làm nó yếu đi.

Đó là chưa kể sự vắng mặt của Tổng thống Indonesia, nước đông dân nhất Asean tại cuộc gặp dù có ý kiến cho rằng ông Yudhoyono chỉ cử người phó đi dự vì ông Obama đã hai lần hoãn chuyến thắm đến Indonesia.

Tuy thế, các bình luận quốc tế khác với Tân Hoa Xã tin rằng Hoa Kỳ thời ông Obama đã thực sự bắt đầu quay trở lại Đông Nam Á.

Ngược lại, chính bối cảnh đưa ra tuyên bố chung tại New York, bên lề cuộc họp thường niên của Đại hội đồng LHQ khiến câu chuyện mang tính quốc tế nhiều hơn là của Mỹ.

Không ai phủ nhận ông Obama bằng hai cuộc họp cao cấp năm ngoái và năm nay với Asean, đã đi một bước xa khỏi chính sách thụ động tại châu Á và chiến lược 'trở lại Á châu' (back-to-Asia strategy) đang được Hoa Kỳ kiên quyết theo đuổi.

Clifford McCoy trên Asia Times hôm đầu tuần này viết rằng chủ đề Biển Nam Trung Hoa sẽ còn được Hoa Kỳ bàn tiếp với Asean tại hội nghị ở Hà Nội vào tháng 10 này.

Trong một dấu hiệu ngoại giao gắn liền với an ninh và quân sự, Ngoại trưởng Hillary Clinton sẽ đến Hà Nội để đại diện cho Tổng thống Obama, còn ông Robert Gates sẽ đến dự hội nghị các bộ trưởng quốc phòng.

Đây sẽ là lần thứ nhì chỉ trong một năm bà Clinton quay lại Việt Nam sau chuyến thăm hồi tháng 7.

Các lãnh đạo Lào, Việt Nam và Hoa Kỳ chọn thế đứng cho màn chụp hình chung trước bữa trưa tại hội nghị hôm 24/9 ở New York