Trung Quốc dịu giọng sau lời tuyên bố của bà Cliton hồi tháng 7 ở Hà Nội

WASHINGTON 20-9 (TH) - Tổng thống Mỹ và lãnh tụ các nước ASEAN sẽ kêu gọi giải quyết một cách ôn hòa đối với sự tranh chấp chủ quyền biển đảo trên biển Ðông, đồng thời kêu gọi tất cả các nước xác nhận chủ quyền không dùng võ lực.

Bản dự thảo thông cáo chung của cuộc họp dự trù diễn ra ở New York giữa ông Obama và lãnh tụ các nước ASEAN sắp tới, mới được tiết lộ và hãng thông tấn AP cho hay hôm Thứ Hai 20 tháng 9 năm 2010.

Viên chức đại diện hàng không mẫu hạm USS George Washington thuyết trình cho các ký giả tháp tùng đoàn quan chức VN xuống thăm tàu hôm 8 tháng 8 năm 2010 khi tàu đi ngang Ðà Nẵng. (Hình: Blog Gốc Sậy)

Hoa Kỳ đã “tố” hồi tháng 7 vừa qua khi bà Ngoại Trưởng Hillary Clinton phát biểu trong Diễn Ðàn An Ninh Khu Vực ASEAN rằng một giải pháp ôn hòa giải quyết tranh chấp chủ quyền biển đảo trên biển Ðông nằm trong lợi ích của Hoa Kỳ. Hoa Kỳ e ngại sự xung đột ảnh hưởng đến một trong những hải lộ bận rộn nhất của thế giới.

Hoa Kỳ đề nghị đứng làm trung gian tổ chức một hội nghị quốc tế để giải quyết vấn đề. Tuy nhiên Trung Quốc đã giận dữ đả kích Mỹ can thiệp vào khu vực và chỉ muốn giải quyết tranh chấp tay đôi với từng nước để dễ bắt nạt.

Tổng Thống Obama sẽ gặp lãnh tụ 10 nước ASEAN vào Thứ Sáu tuần này trong một cuộc họp thượng đỉnh dự trù thảo luận các chương trình tăng cường liên kết và thảo luận các vấn đề hợp tác kinh tế và an ninh, kể cả sự tranh chấp chủ quyền biển đảo trên biển Ðông. Cuộc họp diễn ra bên lề phiên họp của đại hội đồng Liên Hiệp Quốc mà nguyên thủ các quốc gia sẽ tham dự.

Ông Obama với các lãnh tụ ASEAN sẽ công bố một bản tuyên bố chung mà Hoa Thịnh Ðốn đề nghị tái khẳng định sự quan trọng của tự do hải hành, ổn định khu vực, tôn trọng luật lệ quốc tế và không cản trở thương mại ở biển Ðông, theo nội dung bản dự thảo thông cáo chung mà hãng thông tấn AP được nhìn thấy hôm Chủ Nhật.

Bản tuyên bố chung sẽ chống lại “sự sử dụng hay đe dọa võ lực của bất cứ nước tuyên bố chủ quyền nào nhằm củng cố lời tuyên bố chủ quyền ở biển Ðông”.

Tất cả các lãnh tụ tham dự hội nghị dự trù tái khẳng định lại một thỏa hiệp đã được các nước ASEAN ký với Trung Quốc năm 2002, theo đó, các nước tranh chấp tuân hành theo một bộ qui tắc ứng xử không dùng võ lực hầu tránh leo thang trở thành chiến tranh.

Trung Quốc tuyên bố chủ quyền chiếm gần hết biển Ðông dù nước họ nằm về mạn Bắc, trong khi các nước quanh biển Ðông gồm Việt Nam, Phi Luật Tân, Mã Lai, Nam Dương, Brunei mỗi nước chỉ còn một tí rẻo ven bờ.

Hiện Việt Nam đang tranh chấp với Trung Quốc chủ quyền quần đảo Hoàng Sa và tranh chấp với các nước khác trong khu vực về chủ quyền Trường Sa.

Sự tranh chấp đã trở nên ngày càng căng thẳng hơn vì những ước lượng dầu khí có thể rất lớn nằm dưới lòng biển. Các quần đảo tranh chấp nằm trên hải lộ từ Ấn Ðộ Dương qua Thái Bình Dương mà các nước từ Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc đều rất cần đến cho vận tải hàng hóa. Ðây cũng là thủy lộ huyết mạch vận chuyển dầu khí, nguyên liệu sống còn và phát triển của Trung Quốc. Bảo vệ thủy lộ này và chiếm trọn quyền khai thác dầu khí nằm dưới đáy biển Ðông là tham vọng của Bắc Kinh. Các kế hoạch tối tân hóa quân sự cả không quân và hải quân với các cuộc tập trận dương oai trấn áp các nước tranh chấp chủ quyền biển đảo, đặc biệt là Việt Nam, cho thấy Bắc Kinh tới lúc đủ mạnh, không cần che giấu nanh vuốt.

Trong một cuộc họp chuẩn bị cho cuộc họp thượng đỉnh cuối tuần, phụ tá bộ trưởng ngoại giao Kurt Campbell và giám đốc Á Châu vụ của Hội Ðồng An Ninh Quốc Gia Jeffrey Bader đã họp và tiết lộ với các đại sứ ASEAN rằng lời tuyên bố của bà Clinton hồi tháng 7 ở Hà Nội đã có kết quả tốt. Ông cho hay Trung Quốc “rõ rệt đã thối lui về với một thái độ hợp tác”, theo một bản phúc trình kín mà thông tấn AP có được.

Các viên chức Hoa Kỳ được dẫn lời trong bản phúc trình mật cho hay trong một cuộc họp gần đây ở Trung Quốc, cả hai đã thảo luận về cách ứng xử của các nước tuyên bố chủ quyền ở khu vực tranh chấp. Họ (Hoa Kỳ) đã bảo đảm viên chức Trung Quốc rằng lời tuyên bố của bà Clinton không nêu riêng (cách ứng xử) nước Trung Quốc mà nói chung tất cả các nước tranh chấp.

Sau cuộc họp thượng đỉnh của ông Obama ở New York, bà Ngoại Trưởng Hillary Clinton sẽ bay đi Hà Nội vào cuối tháng 10 dự hội nghị cấp ngoại trưởng trong cuộc họp ASEAN mở rộng.

“Vì sự phát triển ở Á Châu và nhiều vấn đề các nước của khu vực đang phải đối phó, chúng ta cần một cấu trúc khác.” Bà Clinton tuyên bố hôm Thứ Sáu vừa qua khi mở họp báo chung với Ngoại Trưởng Úc Kevin Rudd.

“Cùng với sự cam kết sâu xa hơn với ASEAN, chúng ta bắt đầu tiến trình tìm kiếm các cơ hội để Hoa Kỳ tham gia thượng đỉnh Ðông Á Châu... Cho nên tôi sẽ đến Hà Nội vào cuối tháng 10 và Tổng thống Obama sẽ dự thượng đỉnh ASEAN mở rộng sẽ tổ chức ở Jakarta năm tới.” Bà nói.

Hồi đầu năm, ASEAN đã đồng ý mời thêm cả Nga và Mỹ tham dự hội nghị thượng đỉnh với các đề tài từ an ninh, thương mại đến môi trường. Giới ngoại giao tin nói sự mở rộng như vậy sẽ giúp đối trọng lại sự khống chế của Trung Quốc.