Đây là giai đoạn đen tối và đáng lo ngại. 

Vụ giết hại tám nhân viên cứu trợ người nước ngoài và hai người Afghanistan ở tỉnh Badakhshan thuộc mạn đông bắc Afghanistan cho thấy phe Taliban đã bước qua các ranh giới trước đây về sự tàn ác.

Danny Terry tới Afghanistan hồi năm 1971

Hồi mùa hè năm 2001, tôi tình cờ gặp hai người mà cũng giống như tôi, họ bị chính quyền Taliban đuổi khỏi nước này: Mervyn Patterson và Dan Terry.

Chúng tôi ngồi ở Islamabad, thủ đô của nước Pakistan láng giềng và bàn về những tình huống đẫm máu đang xảy ra ở đất nước mà tất cả chúng tôi đều yêu thích.

Quân Taliban đang thảm sát dân thường ở một số nơi tại miền Bắc, đốt phá làng mạc và thực hiện chính sách đốt sạch khiến cho người dân đói khát và phải chạy tới các vùng núi xa, nơi mà họ bị Taliban đánh bom.

Cả Mervyn và Dan đều đã chứng kiến tận mắt sự khổ sở và mất mát của người dân và Dan tham gia vào nhóm dân địa phương cố gắng chở lương thực xuyên qua tuyết và chiến tuyến trong mùa đông đó.

Dan quay sang phía chúng tôi và nói:

"Này, tôi nghĩ rằng chúng ta đã sử dụng sai chiến thuật đối với Taliban.

"Chúng ta cần tiếp cận họ, có thể dùng tín ngưỡng chung để có đối thoại theo một kiểu nào đấy."

Mervyn và tôi nhìn Dan chằm chằm.

Quý vị có thể nghĩ rằng Dan là người sùng đạo mù quáng và sẵn sàng dấn thân vào nguy hiểm chỉ với niềm hy vọng.

Nhưng công việc của anh hoàn toàn thực tế - anh chữa các máy móc cũ kỹ, rách nát, lập ra các dự án dùng năng lượng gió từ các nguyên liệu có được ở ngoài chợ, rất chịu khó giữ quan hệ để đảm bảo an toàn và sẵn sàng ngồi uống trà với những tư lệnh tồi tệ nhất để có thể tới giúp những người nghèo nhất.

Anh cũng làm cho người ta cảm thấy thoải mái với cuộc sống hơn bằng cách hòa giải và luôn luôn cười.

Ngay cả trong những ngày cuối cùng của chế độ Taliban, Dan vẫn không ngừng cố gắng để tìm tiếng nói chung với các thành viên của chế độ mà khi đó đã trở nên tàn bạo và giết chóc.

Bạn thân của Dan, Tom Little, chuyên gia đo thị giác, cũng bị giết cùng anh.

Tom có tính cách khác, rất can đảm, vững vàng và rất thích Bob Dylan.

Anh là người ít nói nhưng có óc hài hước sắc bén khi anh bắt đầu kể các mẩu chuyện, chẳng hạn như về các tư lệnh Taliban đòi phải có kính mà sẽ khiến phụ nữ chạy theo họ, hay một nhóm dân quân dí súng vào đầu anh đòi được chữa mắt ngay tại chỗ vì họ không nhìn được trong bóng tối hoặc bị đau mắt khi nhìn vào mặt trời.

Tom luôn có những giải pháp tức thì cho các tình huống như vậy.

Đổi đời

Tom Little khám mắt cho một bệnh nhân

Cả Dan và Tom tới Afghanistan hồi những năm 1970, xuất phát từ đức tin Thiên Chúa giáo muốn giúp người nghèo và họ cũng yêu thích các rặng núi cao ở Afghanistan.

Họ nuôi dạy trẻ con ở đây, sống qua các cuộc đảo chính, xâm lược, thảm sát, ném bom và đã giúp đỡ vô số người nghèo khổ.

Nhưng cái chết của họ chứng tỏ rằng khả năng sử dụng kinh nghiệm, mạng lưới và sự dũng cảm để tới được với người nghèo nay không còn đủ nữa.

Những gì mà họ đã làm - đi bộ 100 dặm qua núi để chữa trị cho phụ nữ, khám răng và mang ánh sáng tới với người mù - không quan trọng đối với các tay súng.

Taliban chỉ tha cho một người Aghanistan vì ông này đọc kinh Koran, một người khác bị giết nhầm và người còn lại bị giết vì có lẽ ông là người Hồi giáo theo dòng Shia, vốn cũng bị coi là ngoại đạo không kém gì người nước ngoài.

Đây là sự phân biệt chủng tộc và không chấp nhận tính người ở những người khác và không có lòng thương, ngay cả đối với phụ nữ. Và họ đã quyết định giết người thay vì bắt cóc.

Họ cũng giết những nhân viên thiện nguyện vì họ có thể làm như vậy mà không phải lo lắng gì về chuyện lực lượng an ninh sẽ tới.

Rùng rợn

Sự tàn bạo xảy ra trong suốt cuộc chiến này nhưng vẫn có những giới hạn.

Người ta không giết phụ nữ, không giết bác sỹ và cho tới giai đoạn cuối cùng này của cuộc chiến, người ta không giết người nước ngoài tới giúp Afghanistan, cho dù đó là nhân viên cứu trợ hay nhà báo.

Đây là giai đoạn đen tối và đáng lo ngại. Những chuyện rùng rợn ở miền nam nay đang tràn ra các nơi.

Ngày càng có nhiều phụ nữ và trẻ em ở miền bắc bị giết hại.

Trong khi đó ở nhiều nơi, ngay cả ở miền trung, cả chính phủ do quốc tế hậu thuẫn, cũng như chính quyền giấu mặt của Taliban đều không mang lại được an ninh.

Các vụ ám sát những vị tộc trưởng, sự tan vỡ của các nhóm quân nổi dậy và sự theo đuổi giàu sang vật chất của giới lãnh đạo đang làm cho các mối liên hệ xã hội, vốn đã lung lay sau hàng chục năm chiến tranh, đang vỡ thêm.

Dan Terry và Tom Little, hai nhà thiện nguyện tuyệt với đã nằm xuống đúng lúc mà Afghanistan cần họ hơn bao giờ hết.