Một cuộc "cách mạng hoa nhài"?

Tình trạng bất ổn thời gian qua tại Tunisia, quốc gia Ả rập châu Phi, đã thu hút sự chú ý của dư luận trên thế giới.

Kinh tế gia, nhà nghiên cứu nổi tiếng của Pháp, Jacques Attali đưa ra cái nhìn của ông về sự kiện mà ông gọi là "cuộc cách mạng hoa nhài".

Bài viết tựa đề "Tunisia, rồi sau đó?" của Attali đăng trên tờ L'Express hôm 19/01, bình luận rằng những gì xảy ra tại Tunisia không phải là điều bất ngờ.

"Cả thế giới biết rằng thực tế trong ít nhất hai mươi năm nay, làn sóng dân chủ đã tràn qua cả thế giới."

Theo tác giả, lý do không phải bởi các diễn biến chính trị, mà chính vì nền kinh tế thị trường.

"Về lý thuyết, theo phân tích của Karl Marx thì thị trường tạo tiền đề cho dân chủ xuất hiện."

"Đó là bởi vì sự hình thành của một tầng lớp tư sản, vốn cần có sự ổn định về luật pháp cùng với tự do để sáng tạo."

Attali nhìn nhận rằng quan điểm này của tác giả cuốn "Tư bản luận" đã được chứng thực bằng những gì xảy ra tại châu Âu và phương Tây nói chung, rồi đến phương Đông, nước Nga, Nam Mỹ và cuối cùng là nhiều nơi ở châu Phi và châu Á.

Một số lớn các nước châu Phi, châu Á và các nước Ảrập lâu nay không có cơ sở cho nền dân chủ, thậm chí những sự kiện như ở Iran, Thiên An Môn ở Trung Quốc hay tình hình khó khăn tại Miến Điện khiến nhiều người cho rằng kết cục sẽ là chế độ độc tài.

Thế nhưng tác giả bài viết cho rằng diễn biến hiện thời tại Tunisia chứng minh rằng lý thuyết của Marx vẫn còn có giá trị.

"Đất nước Tunisia, chuyển sang kinh tế thị trường, chỉ có thể trở thành một quốc gia dân chủ."

Attali viết, sau đó sẽ là các trường hợp của Ai Cập, của Việt Nam, Trung Quốc, các nước hạ Sahara ở châu Phi; và sau nữa có thể tới Algeria rồi Syria.

Lúc nào?

Tác giả bài viết cho rằng cần xem xét các điều kiện cho một cuộc cách mạng thành công. Theo ông, có năm yếu tố.

Đó là: 1/ Tầng lớp tư sản được hình thành và phát triển mạnh.

 2/ Một quân đội phi tôn giáo.

 3/ Một tầng lớp thanh niên không có gì để mất.

 4/ Sự thiếu vắng một nhân vật lãnh đạo có uy tín và được lòng người dân; và

  5/ Môi trường quốc tế thuận lợi.

Muốn có chuyển đổi dân chủ tại các quốc gia nước ngoài, theo Attali, chính phủ Pháp cần khuyến khích các thay đổi đó.

"Pháp phải nói rõ rằng dân chủ là hệ thống xã hội duy nhất có thể chấp nhận được, rằng một vị lãnh đạo không thể cầm quyền cả hai mươi năm rồi chuyển giao cho con cái của mình."

Theo ông, chính phủ Pháp cần cho thấy họ không phải là bạn bè của nhân vật lãnh đạo, mà là của người dân các nước, cho dù việc thay đổi lãnh đạo có thể trước mắt sẽ ảnh hưởng quyền lợi của các doanh nghiệp Pháp.

"Hy vọng là người ta không quên những bài học này trước khi một cuộc cách mạng hoa giấy hay cách mạng cây sậy..."

Jacques Attali (sinh năm 1943 tại Algiers, Algeria) là kinh tế gia và học giả Pháp. Từ 1981 tới 1991, ông là cố vấn cho Tổng thống François Mitterrand.