Thu đã về, chúng ta lại bàn chuyện ngừa cúm bạn nhé. Tại Mỹ, cúm được xem như chuyện thời sự trong hai mùa thu và đông.

Lời khuyên của CDC (Cơ Quan Kiểm Soát và Ngừa Bệnh) về việc ngừa cúm mỗi năm mỗi khác, dựa vào những gì y học mới khám phá thêm, hoặc những diễn biến của dịch cúm. Kể từ năm trước (2010), CDC khuyên tất cả các trẻ em từ 6 tháng trở lên, và mọi người chúng ta đều nên ngừa cúm, nếu đủ thuốc. Thuốc chích ngừa năm nay không thiếu.

Tổ chức Y tế Thế giới (World Health Organization) cho biết dịch cúm heo xảy ra bất thường hai năm trước đã tuyệt, chúng ta không phải lo về nó nữa. Cuộc chiến chống cúm xảy ra hàng năm vào mùa Đông vẫn tiếp tục.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới, mỗi mùa Đông, bệnh cúm đến thăm 20% dân số địa cầu, gây ra 5 triệu trường hợp bệnh nặng, và ít nhất 250.000-500.000 cái chết trên khắp thế giới.

Ngừa cúm

Phương pháp trị cúm hữu hiệu nhất vẫn là dùng thuốc ngừa cúm. Với bệnh cúm, quả "phòng bệnh hơn chữa bệnh".

Vài năm nay, ngoài thuốc chích để ngừa như hàng năm, còn có thêm thuốc ngừa Flumist, xịt vào mũi, hữu hiệu ngang ngửa với thuốc chích. Tiếc thay, Flumist hiện chỉ xài được cho người khỏe trong khoảng 2 đến 49 tuổi, vì siêu vi được dùng để chế thuốc xịt còn sống, chỉ bị làm yếu đi, vẫn có khả năng gây bệnh cho người lớn tuổi.

Thuốc chích ngừa cúm chế từ các siêu vi cúm A và B đã gây bệnh trong mùa cúm năm trước, cấy vào trứng, cho sinh sôi nảy nở, sau đó bị giết đi để không thể gây bệnh, nhưng vẫn có khả năng tạo kháng thể cho người được chích. Sau khi chích ngừa, dù sự bảo vệ không 100%, ít ra cũng 50-80%. Người được chích ngừa rủi vẫn bị cúm, có triệu chứng thường nhẹ hơn, ít nóng sốt, ít sưng phổi, và dễ tránh được tử vong hơn người không chích ngừa.

Thuốc chích và cả thuốc xịt Flumist đều dùng trứng làm chất đệm, nên những người ăn trứng có phản ứng (egg allergy: nổi mẩn đỏ, lên cơn suyễn, chóng mặt, xỉu, ...), không nên chích ngừa hoặc dùng Flumist. Người ta hiện đang nghiên cứu việc chế thuốc ngừa dùng siêu vi cấy trong các tế bào động vật, như vậy không phải phụ thuộc vào kỹ nghệ sản xuất trứng, và người phản ứng với trứng có thể chích ngừa.

* Những ai cần chích ngừa cúm?

Kể từ năm trước, CDC khuyên ngừa cúm cho tất cả các trẻ em từ 6 tháng trở lên và mọi người lớn chúng ta, nếu đủ thuốc.
Trường hợp không đủ thuốc, ưu tiên ngừa cúm dành cho các trẻ em từ 6 tháng trở lên và những người lớn bị nguy hiểm nếu nhiễm cúm, do cao tuổi hoặc vì đang mang bệnh làm cơ thể yếu sẵn:

- Người lớn từ 50 tuổi trở lên.

- Trẻ em từ 6 tháng đến 5 tuổi.

- Phụ nữ có thể sẽ mang bầu, hoặc đang mang bầu trong mùa cúm.

- Người lớn dưới 50, không mang thai, nhưng đang có các bệnh kinh niên như bệnh tim, bệnh phổi (kể cả suyễn), bệnh thận, bệnh tiểu đường, thiếu máu nặng, bệnh AIDS, v.v., hoặc người đang phải dùng những loại thuốc khiến sức kháng cự của cơ thể suy giảm (như thuốc Prednisone), thuốc chống ung thư.

- Người đang ở trong các viện chăm sóc đặc biệt (nursing homes).

- Các bác sĩ, y tá và nhân viên y tế, có nhiệm vụ trực tiếp săn sóc những người thuộc các thành phần kể trên, cả người nhà (household contacts) nữa, cũng nên chích ngừa để tránh nhiễm cúm rồi lây lại cho người thuộc các thành phần cần được chích ngừa cúm kể trên.

- Người mang bệnh tinh thần hoặc thể xác có thể ảnh hưởng đến chức năng hô hấp, hoặc không tự săn sóc mình được khi bị cúm (rối loạn nhận thức, chấn thương cột sống, bệnh kinh phong, bệnh thần kinh bắp thịt) cũng cần chích ngừa.
Năm nay, thuốc chích có vẻ đầy đủ, không thiếu, mọi người lớn chúng ta, và các trẻ từ 6 tháng trở lên đều nên chích ngừa.

* Chích ngừa cúm lúc nào tốt nhất?

Ở Mỹ, thường dịch cúm bắt đầu vào tháng 11, 12. Cúm hay tấn công mạnh nhất khoảng tháng giêng (1) và tháng hai (2), sau đó có thể vẫn còn hoành hành cho đến tháng 4 khi đã vào Xuân.

Khoảng 2 tuần sau khi chích ngừa, cơ thể ta bắt đầu có kháng thể (antibody) chống cúm; kháng thể tồn tại 4-6 tháng hay hơn. Việc chích ngừa thường được thực hiện trong khoảng các tháng 9, 10, 11 và 12, tốt nhất trong tháng 10. (Sau đó, dù cúm đã đến, nếu may còn thuốc, vẫn nên tiếp tục cho đến hết mùa cúm.)
Thuốc chích chúng ta vẫn thường dùng từ nhiều năm qua là thuốc chích thịt (intramuscular), năm nay Cơ Quan Kiểm Soát Thực và Dược Phẩm (FDA) mới chấp nhận việc sử dụng thêm thuốc ngừa chích trong da (intradermal) cho người từ 18 đến 64 tuổi, có thể tạo kháng thể kéo dài hơn thuốc chích thịt.

* Thuốc ngừa cúm có gây phản ứng gì quan trọng?

Với người ăn trứng không bị phản ứng, chích ngừa cúm ít khi gây phản ứng quan trọng, trừ hơi đau một chút thôi ở chỗ chích độ 1-2 ngày. Nếu có nóng sốt, uể oải, đau nhức các bắp thịt sau khi chích ngừa, các triệu chứng này cũng chỉ kéo dài 1-2 ngày.

Cho những vị chưa kịp chích ngừa mà cúm đã đến, hoặc vì nhạy ứng với trứng nên không thể chích ngừa, có thể dùng thuốc uống Tamiflu hay thuốc xịt Relenza để ngừa. Song, hai thuốc này không nên được dùng để thay cho chích ngừa, trong những trường hợp cần và có thể chích ngừa.

Chích ngừa cúm có ngừa được cảm?

Cảm là cảm (cold), cúm là cúm (flu), chúng ta chưa có "thuốc chích ngừa cảm cúm". Cảm xảy ra quanh năm, do những siêu vi trùng khác. Chích ngừa cúm không ngừa được cảm. Chích ngừa cúm người cũng không ngừa được cúm gà thỉnh thoảng còn xảy ra. Về chơi vùng Đông Nam Á, bạn vẫn cần cẩn thận, tránh tiếp xúc, ăn các gia cầm, kể cả món tiết canh vịt khoái khẩu.

Đời đúng là trường tranh đấu, hết đứa này đến đứa khác bắt nạt loài người hiền lành chúng ta, đặc biệt lũ siêu vi. Cúm người, cúm gà, bệnh AIDS, bệnh SARS, ...
Trụ sinh không trị được siêu vi. Cách chữa tốt là ngừa bằng thuốc, nếu đã có thuốc ngừa. Thời điểm tốt để ngừa bệnh cúm người: tháng 9, 10 đến giữa tháng 11, tốt nhất trong tháng 10. Việc ngừa có thể kéo dài dài đến hết mùa cúm, nếu vẫn còn thuốc.

Bệnh cúm quan trọng, và có lẽ cuộc chiến chống cúm hàng năm sẽ không bao giờ chấm dứt. Kể từ năm trước, có lời khuyên mới từ CDC, nếu đủ thuốc, tất cả các trẻ em từ 6 tháng trở lên và mọi người lớn chúng ta đều nên ngừa cúm.