Nắng sớm em ngồi tỉa Thủy Tiên

 Hồn em say đắm cảnh thiên nhiên
Bóng ai thấp thoáng ngoài hiên cửa
Em đã vô tình vội ngẫng lên
Em vội ngừng tay, vội ngó ra
Dao cầm sẩy chạm tới giò hoa
Giò hoa tàn lụi, màu hoa úa
Hoa đã vì ai chịu xót xa.....

Cả một xúc cảm tương quan sinh động và tâm lý giữa người và hoa thủy tiên ẩn hiện trong bài thơ. Con người đã cảm nhận được cái đau của hoa Thủy Tiên và hoa cũng cảm thương cái buồn của người.
 Hoa Thủy Tiên vốn được trang trọng trong xã hội Việt Nam không những vì nét đẹp tao nhã - chỉ những người có bí quyết và kinh nghiệm gia truyền mới có thể nuôi hoa, dưỡng hoa để có thể được những bông hoa Thủy Tiên khoe sắc vào đúng đêm Giao Thừa - mà còn vì hoa Thủy Tiên đã mang sắc thái của một huyền thoại cổ tích đượm màu nhân nghĩa Việt Nam.

PHẦN A: THỦY TIÊN TRONG LÒNG NGƯỜI:
1-Trong kho tàng cổ tích dân gian Việt Nam ta, có câu chuyện: bốn anh em con nhà phú hộ, sau khi người cha qua đời, họ chia gia tài không công bằng, các ông anh đã dành hết châu báu ngọc ngà , nhà cao cửa rộng , ruộng vườn trù phú, và chỉ để cho cậu em út một mãnh đất bùn lầy với ao hồ khô cạn. Người em út hiếu thảo buồn lắm chỉ biết tủi thân ngồi khóc. Bỗng nhiên một nàng tiên hiện ra trên mặt hồ an ủi và báo ứng rằng trên phần đất cằn cỗi của anh ta, rồi sẽ là nơi có một loài hoa quí mọc lên vào mùa Xuân.
Quả thế, mùa Xuân về, một loài hoa lạ nở rộ trên đất của người em út hiền lành này, thiên hạ đổ xô đến hỏi mua hoa và nhờ thế anh thu được nhiều tiền và trở nên giàu có. Biết ơn và ghi nhớ chuyện gặp tiên hiện trên nước, anh đã đặt cho loài hoa ấy cái tên là Thủy Tiên .

2-Cũng từ lâu lắm, theo thần thoại Hy-Lạp, có chuyện hoa Thủy Tiên mà tên của hoa chính là tên của công tử khôi ngô tuấn tú của Chúa Cephissus và nữ thần Liriope.
 Theo nhiều tài liệu, những chi tiết có đôi chỗ thuật khác nhau, nhưng nếu bỏ qua những tiểu tiết ấy, thì tóm lược huyền thoại kể rằng, chàng trai thanh tú ấy từ chối tình yêu và xa tránh người đẹp Echo mỗi khi nàng đến gần....
Chàng cho rằng nàng phiền nhiễu chàng vì cái tật quái dị là nàng Echo hay lập lại chữ cuối của những lời chào hỏi. Echo tủi phận, mặt đỏ lên , phải lẫn tránh vào rừng mang theo nỗi buồn tủi rồi chết đi trong hang động, xương nàng hóa thành sỏi đá, thể xác nàng chẳng còn gì ngoài tiếng vang vọng khi có ai gọi vào.
Không riêng gì đối với Echo, chàng trai thanh tú ấy cũng hất hủi và gây thất vọng cho nhiều thiếu nữ khác. Oán ghét và có một cô gái đã cầu khẩn kêu van mà lời kêu thấu đến Trời, và Thần Aphrodite (Nemesis) đã giáng xuống bản án quả báo dội ngược vào xác thân của chàng trai để trừng phạt, là cho chàng bị mang cái tật phải yêu chính hình bóng của mình phản chiếu trên mặt hồ.
 Mê đắm cái đẹp của mình, nhưng không tọai nguyện với cái tình yêu một hình bóng ảo như vậy, chàng không thể nào trao nụ hôn hay có được vòng tay ấp ủ...Khi buồn khổ quá, chàng kêu lên Chao ôi ! thì cũng chỉ nghe vọng lại tiếng ...ô...ôi!!! (Alas !) từ bề sâu của đáy hồ.
Một hôm, chàng với tay ôm choàng lấy ảnh ảo của chính mình ẩn hiện dưới mặt hồ rồi chết chìm dưới nước và hóa thành một loài hoa, để lại cho đời cái tên là Narcissus là Hoa Thủy Tiên, có gốc từ chữ narcissism, nghĩa là tự yêu mình vậỵ. Tên khoa học của Hoa Thủy Tiên là Narcissus , còn tên phổ thông lưu truyền trong dân gian là Daffodil.

3-Ngày này, tin hay không tin, cái truyền thuyết lãng mạn về loài hoa mang tên thủy tiên đẹp xinh , vẫn chưa bị lãng quên:

Poor love-struck Echo, stuck with repeating
everything he said. He might
have thought he deserved it,
to have a nymph for a girlfriend, who’d confirm

everything he said; he might
have loved how she mirrored him,
a girlfriend who’d say You’re pretty
when he told her she was pretty,

who’d love him more than her mirror.
Not that they had mirrors in those days;
that was the problem. Anyway, she was pretty,
but he wasn’t interested in nymphs.

If only they’d had mirrors in those days
he wouldn’t have drowned in that reflecting pool,
finding it more interesting than nymphs.
But maybe he’d have beat his head against a mirror

and killed himself anyway, pool or no pool.
No free will in those days—it was all the gods.
You could beat your head against your fate, but still,
if you were Narcissus, you’d end up a white flower

stuck in the ground with no will, plucked or trampled by gods,
and someone would say it was deserved,
for beauty to come down to a white flower,
a poor echo, and someone’s love stuck
in the ground, the ground, the ground, the ground.
(Kim Addonizio)

Sắc hương và cái dáng xinh đẹp của hoa thủy tiên vẫn còn là nguồn cảm hứng của rất nhiều thi sĩ. Từ 200 năm trước đây, Thi Sĩ Wordsworth đã lưu lại những dòng thơ bất hủ về Daffodil :

I wandered lonely as a cloud
That floats on high o'er vales and hills,
When all at once I saw a crowd,
A host, of golden daffodils;
Beside the lake, beneath the trees,
Fluttering and dancing in the breeze.
Continuous as the stars that shine
And twinkle on the milky way,
They stretched in never-ending line
Along the margin of a bay:
Ten thousand saw I at a glance,
Tossing their heads in sprightly dance.
The waves beside them danced; but they
Out-did the sparkling waves in glee:
A poet could not but be gay,
In such a jocund company:
I gazed--and gazed--but little thought
What wealth the show to me had brought:
For oft, when on my couch I lie
In vacant or in pensive mood,
They flash upon that inward eye
Which is the bliss of solitude;
And then my heart with pleasure fills,
And dances with the daffodils.
(William Wordsworth)

Thủy Tiên
Tôi cô đơn như mây trời phiêu lãng
Lướt bay cao qua vực đá núi đồi
Bỗng ngàn hoa khoe sắc đón chào tôi
Ôi ! Thủy Tiên đóa hoa vàng rực rỡ
Dưới tàn cây, bên hồ xanh đua nở
Trước gió ngàn tha thướt múa vui ca

Trông xa xa như một dãi ngân hà
Ðêm dầy dặc muôn vì sao lấp lánh
Bước thênh thang trên con đường vô định
Và vươn dài theo vịnh biển mênh mang
Trước mắt tôi sao xiết kể vô vàn
Ngàn cánh hoa tưng bừng vui múa hát

Cùng sóng biển lăn tăn mừng nhảy nhót
Riêng Thủy Tiên lả lướt dáng dịu dàng
Trong vô cùng thi sĩ thấy hân hoan
Dù là kẻ đứng ngoài không nhập cuộc
Tôi mãi nhìn chưa bao giỡ hiểu được
Cái món quà Thượng Ðế đã ban cho

Những đêm nằm trăn trở thấy bơ vơ
Giữa trống vắng và cõi lòng u uất
Là cảnh tượng chập chờn trong ánh mắt
An ủi mình khi quạnh quẽ đơn côi
Nhịp tim tôi đập sung sướng tuyệt vời
Là những lúc cùng thủy tiên nhảy múa
( Vương ngọc Long dịch thơ )

Theo sự phân tích của vài chuyên gia trồng trọt, hoa thủy tiên mà Thi Sĩ Wordsworth đã mô tả trong cảnh tượng lung linh nhảy múa tại Lake District of England là thuộc giống Narcissus pseudonarcissus “Lobularis”, lọai này có cup màu trắng hay vàng, mọc dại và thấp chừng 12 inches, giống này thường không được khai thác bày bán, vì không mấy lòe loẹt như các giống khác.

4-Theo văn hóa Ðông phương, hoa thủy tiên mang ý nghĩa tốt đẹp và an lành. Các cụ ta tin rằng thủy tiên đem đến may mắn, tài lộc và thịnh vượng.
Mỗi độ đón Xuân về, nhiều gia đình trưng bày thủy tiên trong nhà khi cúng giao thừa, như để cầu mong được đón nhận được điềm tốt tới gia đình.
Sự trân trọng đã cho hoa thủy tiên một chỗ đứng thân thương và trở thành tập tục cũng như thú vui tao nhã .
Các cụ ta rất hãnh diện về những thủ thuật, mà thủa xưa thường được gìn giữ như là bí quyết gia truyền, để tỉa cấy những giò thủy tiên, sao cho lúc khai hoa khoẻ mạnh, tươi đẹp, đúng giờ.
 Ngày ấy, ở xứ ta không có mấy sách vở , tài liệu nghiên cứu theo khoa học được phổ biến rộng rãi như bây giờ nhưng không phải vì vậy mà các tay chơi hoa thủy tiên cổ truyền của Á đông bị coi như là lạc hậu đâu.
Căn cứ vào những kinh nghiệm xưa, phối kiểm những hiểu biết khoa học mới, cho thấy có những giá trị văn minh tương đồng rất cao trong hiểu biết, như là về thời gian, nhiệt độ , ánh sáng, ẩm độ, hun sưởi bằng khói nhang trầm, được áp dụng khi các cụ tỉa trồng thủy tiên trong chậu.
 Có khi để trì hoãn thời gian nở hoa, cho đúng giao thừa, là giờ phút linh thiêng của ý nghĩa đưa tiễn cái xấu đi và nhận cái mới tốt đẹp tới làm hên, các cụ còn sáng kiến dùng cách lấy gòn thấm nước lạnh phủ lên nụ hoa, để đạt cho được thời điểm chính xác mới haỵ

5-Ngày nay được biết rằng ở Âu Mỹ, mọi người cũng rất thích và coi thủy tiên là loài hoa số một của biểu tượng cho mùa xuân hy vọng, loài hoa thay lời người, mang đến sựï cầu chúc hạnh phúc an lành nhất.
Sự tin tưởng này đã đặt cho thủy tiên một vị trí cao trong kỷ nghệ trồng hoa bán tại Hoa Kỳ.
Bên cạnh đó, hình tượng hoa thủy tiên còn được khai thác kinh tế triệt để trong các ngành thủ công mỹ nghệ và cả công nghiệp nặng. Thủy tiên hiện diện trong hội họa, nhiếp ảnh, in ấn, điêu khắc, thêu dệt, quần áo, nữ trang, mặt đồng hồ, dầu thơm, đèn cầy, đèn điện, hoa vải, đến gạch cẩn dùng trang trí xây cât nhà cửa..
.Hằng ngàn các sản phẩm này được làm bằng đủ mọi vât liệu như thủy tinh pha lê, sành sư”, gỗ, vàng bạc, vải vóc, kim loại...

PHẦN B: THỦY TIÊN TRONG THỰC VẬT:

6-Chúng ta cần làm quen với một số danh từ chỉ định hình thể học của hoa, mà để đơn giản sự mô tả ấy, xin coi chú thích ngay trong hình vẽ sau đây.
Các từ này sẽ giúp hiểu rõ cách phân loại học các loài, giống, cũng như dễ hiểu khi diễn đạt cách thức trồng, tỉa giò hoa nơi các đoạn sau. Và vì không có sự thống nhất của danh từ đối chiếu, chúng ta sẽ không nên phiên dịch để tránh nhầm lẫn ý nghĩa.
Thiết tưởng rằng khi có sự quen thuộc tên gọi, cách nhìn vào mỗi bông hoa sẽ mới mẻ, và đem lại nhiều khám phá thích thú hơn...

Bicolor=trong một hoa có corona khác màu với corolla.
Calyx=phần lá đài của hoa.
Corolla=gồm tất cả các cánh hoa vòng quanh một hoa.
Corona =phần ống tròn bao quanh nhụy.
Crown=phần đế của cây, gần mặt đất.
Cup=là chén, khi corona bị ngắn.
Double-Nosed bulb=khi 2 giò cùng kết dính nhau và trồng như một cây.
Perianth=bao gồm calyx, corolla, corona của hoa.
Pendulous=chùm hoa treo lòng thòng lủng lẳng.
Petal=một cánh hoa, một phần corolla, phần nằm ngoài nhụy và phía trong đài hoa.
Reflexed=những cánh hoa (petals) cong ngược ra sau hướng về phía cành.
Trumpet=như loa kèn, chỉ định khi corona mọc dài ra.

7-Theo phân loại thực vật học, loài hoa thủy tiên thuộc gia đình Amaryllis, họ Amaryllidaceae và qua diễn trình phát triễn, tính đến nay Thủy Tiên có hơn 10,000 giống ( Classified List and International Register of Daffodil Names ).
 Thực sự thì mãi cho đến đầu thế kỷ thứ 18, qua bàn tay của những nhà khảo cứu và những người chơi hoa, sự tân tạo giống cho hoa Thủy Tiên mới chính thức được lưu tâm, để hôm nay chúng ta có dịp thưởng thức những bông hoa thủy tiên đua nở, kéo dài từ đầu xuân cho đến những ngày cuối xuân. Và với nhiều màu sắc, hình dạng, hoa đơn đến hoa kép, từ cánh hoa nhỏ 1" đến to 5", rồi cành thấp từ 4" đến cao tới 20", và những giống có mùi hương thơm tỏa ngất ngây lòng người.

Vấn đề phân loại học là điều không thể bỏ qua của các nhà tạo giống và của các thành viên trong American Daffodil Society (614-451-4747) . Những người yêu thích hoa nhờ đó có được những chi tiết chính xác để nhận định sự khác biệt giữa các giống một cách thích thú. The Royal Horticultural Society of Great Britain đã phân loại thủy tiên ra làm 12 nhóm trên căn bản dựa theo chiều dài của corona hay đăc tính khác như màu sắc :

Nhóm 1= Trumpet Daffodils: Mỗi cành chỉ có 1 hoa, corona dài hơn perianth, hoa nở từ sớm đến giữa xuân, cao 5-14 in.

Nhóm 2= Large-Cupped Daffodils: 1 hoa cho 1 cành, corona hơn 1/3 chiều dài perianth, nở sớm đến giữa xuân, cao 14-18 in.

Nhóm 3= Small Cupped Daffodils: 1 hoa cho 1 cành, corona ngắn thua 1/3 so chiều dài perianth, nở sớm xuân, hoa rộng 2-3 in., cao 14-16 in.

Nhóm 4= Double-Flowering Daffodils: thứ này có 2 lần số perianth hay số cup hay cả hai điều ấy, tất cả các cánh hoa cùng cỡ và thay thế cup hay trumpet, vài giống nở hơn 2 hoa mỗi cành, cao 14-18 , cũng có một ít giống mọc thấp.

Nhóm 5= Triandrus Daffodils: nở nhiều hoa cho 1 cành, hoa nhỏ , nghiêng xuống, reflexed perianth, nở trễ đến hết mùa thủy tiên, cao 8-16 in.

Nhóm 6= Cyclamineus Narcissus : đây là nhóm lai từ loại nhiều hoa, 1 hoa 1 cành, nở sớm, cao 6-12 in.. Giống phổ thông của nhóm này là Tête-a-Tête, hoa vàng, nở 2 cái 1 cành.

Nhóm 7= Jonquilla Narcissus: cũng là nhóm lai, màu vàng, hương thơm, nhiều hoa nho, cup bé tí hon, lá hẹp, nở giữa đến cuối xuân, cao 12-16 in.

Nhóm 8= Tazetta Narcissus: tỏa mùi thơm mạnh có thể quá độ, hoa nhỏ, từng cụm 4 đến 8 hoa hay hơn nữa, cao 18 in.. Ðược biết nhiều nhất trong nhóm này là 2 giống Paper-White- Narcissus và Chinese-Sacred- Lily-Daffodil, thường được trồng chậu với sỏi và nước ở trong nhà.

Nhóm 9= Poeticus Narcissus: tỏa hương thơm, 1 hoa 1 cành, perianth màu trắng, cup nhỏ màu đỏ hay vàng với viền đỏ hay hơi xanh lục, hoa nở trễ mùa xuân, cao 14-18 in.

Nhóm 10= Species and Wild Forms and Their Hybrids: gồm hơn 20 loài trong nhóm này, sống rất mạnh ít cần chăm sóc, và không thu hút các loài thú vật đào kiếm ăn, nên có ưu điểm trồng ngoài thiên nhiên, thích tuyết, hoa nhỏ, hàng chục giống được bày bán dùng trồng chung với hoa dại và những khu vườn đá.

Nhóm11= Butterfly or Narcissus with Split Coronas: hoa có cup phẳng theo bề perianth, nhóm này không có đặïc tính nở hoa nhất định, nhiều khi gây ngạc nhiên, ngộ nhận. Trong này có những giống mạnh nhiều sinh lực nở hoa hằng năm mà không cần tốn nhiều công săn sóc.

Nhóm 12= Miscellaneous Narcissus: bao gồm những giống thủy tiên không đứng thích hợp vào các nhóm kể trên.

8-Có rất nhiều tài liệu nói về đặc tính của thủy tiên và chỉ dẫn cách trồng.
Tại Hoa Kỳ, cứ độ vào thu, khi rừng thu đổi màu trút lá và với cảnh huống " lá bay hàng xóm lá bay sang" là thời gian bận rộn nhất cho những chủ nhà chủ vườn đi cào lá, dọn lá, và đây cũng là mùa hay dịp trồng thủy tiên hoặc các loài hoa có củ nói chung.
Người ta đã chọn thủy tiên để trồng vì kinh nghiệm dân gian cho thấy thủy tiên được coi là một trong những loài hoa dễ tính nhất và cái hấp dẫn nhất là mảnh vườn hay trước sân nhà sẽ có rất nhiều đóa hoa khoe sắc... ngay sau ngày tuyết tan, khi tiết trời ấm lại. Netherlands Flower Bulb Information Center in New York đã cho chúng ta những hướng dẫn căn bản về cách trồng Thủy Tiên như sau:

*Nắng: Hầu hết các giống thủy tiên cần chỗ có nhiều nắng ( toàn phần ), thật sự thì điều này cho ta nhiều cơ hội chọn lựa, bởi lẽ khi xuân đến là lúc còn quá sớm cho các cây cao có đủ lá che phủ đất vườn, mà đặc biệt là các giống hoa thủy tiên nở sớm thì không có gì bị ảnh hưởng.

*Ðất : Cần nơi cao ráo vì nơi ướt quá có thể làm thúi rễ, tránh những nơi nước tụ đến, như dưới chân đồi, đất dốc nghiêng. Ðộ pH lý tưởng của đất là từ 6 đến 7.
Trộn đất cho xốp, đặt củ hoa sâu 5-7 inches, cách nhau 6-8 inches. lưu ý là làm, dọn đất sâu hơn vậy, để rễ có khả năng mọc ra dễ dàng ở dưới đáy củ.
 Sau khi lấp đất cần tưới nước ngay và phủ mulch bằng lá vụn, lá thông, vỏ cây vụn. Dụng cụ thông thường được dùng trồng củ có hình ống, cán cầm dài hay ngắn.

*Trồng tập trung: Cái lỗi lầm lớn nhất thường gặp phải là trồng thủy tiên kiểu như các anh “chiến sĩ cô đơn” (single soldiers). Ðể thấy hoa đẹp mắt, nên trồng theo cụm, dù là trồng kéo dài theo hàng . Kinh nghiệm cho thấy trồng vòng tròn hay tam giác, phối cảnh khi nhìn cho ta cảm tưởng hoa nhiều hơn số lượng đã trồng thật.

*Phân bón: Theo nhiều tài liệu thì không cần thiết thêm phân, vì thật sự củ hoa có đủ thức ăn và độ ẩm chứa sẳn ở trong để phát hoa cho mùa đầu tiên.
 Mặc dầu vậy, nếu trồng ngoài trời, cho nó tự tái tục nhiều năm, thì ý kiến tốt là nên bón phân thêm sau khi hoa tàn lụi còn mùa xuân, là thời kỳ củ hoa tái nạp chất bổ cho mùa sau (recharging phase). Ðây là khi các lá của củ hoa còn sống, qua hiện tượng quang hợp (photosynthesis) , cây có thêm phân để thu thập, tích lũy dưỡng chất.
 Ðó cũng là lý do mà các chuyên gia khuyên ta để cho thủy tiên hoàn tất giai đoạn “die back” chừng 6 tuần, sau khi hoa tàn héo, trước khi cắt ủi bỏ lá.

*Bảo vệ: Tuy rằng củ thủy tiên không phải là nguồn thức ăn hấp dẫn cho vài loài thú gậm nhấm như sóc, chuột... hay loài nai nhưng nếu đó là vấn đề cần quan tâm, thì lưới gà che đậy là giải pháp thường dùng.
Theo nghiên cứu mới cho biết, thì củ thủy tiên có chứa những tinh thể độc, không được loài gậm nhấm ưa thích mấy, cho nên được trồng phối hợp gần những loài hoa khác làm yếu tố bảo vệ thiên nhiên.
Có một điều là thời tiết mát dịu của mùa xuân giúp cho loài ốc và slugs hoành hành thích ăn lá xanh, muốn trị thì dùng kẹp gắp chúng bỏ vào nước muối, hay dùng bia rượu bẩy bắt nó rớt vào nước, và trên thị trường hiện nay có bán các loại bột men rượu độc rất hiệu quả trừ khử loại này.

9-Bỏ qua chuyện kỷ nghệ trồng hoa thủy tiên chậu để khai thác thương mại, một vấn đề ngày nay đã đạt đến trình độ kỷ thuật tân kỳ, thì ta có nhận xét rằng thói quen của người Hoa Kỳ thường trồng thủy tiên ngoài trời.
Ở xứ ta, các cụ từ xưa kia trồng thủy tiên chậu rất điệu nghệ. Vì những giò thủy tiên được coi là hoa quí, từ mua giống đến trồng tỉa rất được các cụ cẩn trọng, nâng niu.
Trồng thủy tiên chậu mang ý nghĩa con người muốn chủ động điều kiện môi trường làm sao mà cây hoa vẫn phát triễn tốt.
 Phương pháp làm được nói nhiều qua từ “forcing” tạm gọi là thúc ép, tuy dịch nghĩa thì không chính xác nhưng đúng là cái từ nói đến chuyện “tỉa” các giò hoa thủy tiên trong chậu của các cụ nhà ta.
Muốn thành công việc trồng hoa chậu, trước tiên người ta phải hiểu rõ cái điều kiện sống thiên nhiên do tạo hóa ban cho nó. Thì thủy tiên là loại cây có củ, nở hoa vào mùa xuân, phải vượt qua một cơn giá rét của mùa đông, với một chu kỳ bình thường gồm bốn giai đoạn như sau:

a-Giai đoạn ngủ yên, chuyện này xảy ra tự nhiên sau khi một lần đã nở hoa.
b-Giai đoạn mở mang rễ con, mà củ hoa cần có rễ đó, để hút ẩm ướt và chất bổ dưỡng chuẩn bị có thể nở hoa cho mùa xuân sắp tới.
c-Giai đoạn giá rét, khởi đầu trong củ những hoạt động sinh hóa học được mở mang và hoàn tất những phôi hoa.
d-Giai đoạn phơi bày, hé ra ánh sáng ấm áp để kết quả là mọc lá, chồi và hoa.

Như vậy khi trồng một củ hoa ngoài trời mùa thu, cái chu kỳ mùa xảy ra tự nhiên.
Sau khi trồng, củ hoa còn ngủ sẽ mở mang những rễ cần thiết trong khi tiết trời tiếp tục lạnh thêm, củ hoa cần có cái lạnh của mùa đông đo,ù cho đến những ngày xuân ấm áp sẽ thúc đẩy củ cây đâm chồi mọc ra.
 Khi tỉa một củ hoa là đơn giản cung cấp cái điều kiện mùa thu và đông cây cần có như khi được trồng ngoài trời, và như vậy có thể kích thích chúng nở sớm hơn bình thường nếu cung cấp đủ ánh sáng và độ ấm trong nhà theo thời điểm mình muốn.

10-Forcing giò hoa trong chậu với đất, thường phải cần 16 đến 18 tuần lễ từ khi trồng đến khi có hoa.
Nếu chưa thể trồng ngay khi đã có củ hoa , thì có thể giữ gìn nó vài tuần nơi khô ráo, thoáng khí, 45-55 độ F và luôn luôn lưu tâm rằng chúng là vật còn sống.
Trong cách trồng chậu, các tay nhà nghề khuyên ta đặt củ hoa gần nhưng không chạm vào nhau, tránh đừng nén đất xuống để rễ con dễ mọc ra.
 Và điều rất quan trọng là giữ chậu cây khô ráo ít nhất một ngày, trước khi khởi sự chilling là giai đoạn làm lạnh.

*Chilling được khởi sự sau giai đoạn trên, kéo dài 12 tuần hay lâu hơn. Lý tưởng nhất là 6 tuần ở 45 đọ F, rồi xuống 35 đọ F cho 6-8 tuần tiếp theo.
Nếu chilling không đủ lâu, cây sẽ nhỏ, cần thêm thời gian force , mà có thể không nở một hoa nào hết. Làm lạnh củ hoa trong tủ lạnh là tốt, nhưng không được để chung với trái cây, vì trái tỏa ra ethylene, khí này nếu tác dụng quá mãnh liệt nhiều ngày sẽ làm chết chồi hoa của củ hoa. Ðất vẫn cần ẩm nhưng không được ướt lúc này.

*Chuẩn bị cho hoa nở sau thời gian chilling, để chúng ta có thể làm chủ động ngày xuân, giờ giao thừa cho hoa nở theo ý muốn bằng cách đem chậu ra khỏi nơi lạnh hay tủ lạnh đã nói trên, vào độ 3-4 tuần lễ trước, giữ trong nhà độ ấm 60 độ F , lúc này đã thấy mầm, trong đó đã có nụ hoa nhỏ còn rất non, tránh không cho ánh sáng trực tiếp cho đến khi thấy mầm màu xanh mới đem cho ánh sánh trực tiếp chiếu vào, tốt là gần 65 độ F và tưới nước đều. Nếu có nhiều chậu, thì có thể lấy ra mỗi ngày một cái để hưởng thụ hoa tươi suốt tháng mùa đông hay ngày xuân.

Sau một lần force củ hoa trong chậu đất như vậy, nên đem củ giống trồng ra ngoài trời, nếu dùng liên tiếp hai mùa sẽ không đạt kết quả tốt, thường thì nó cần hai mùa để có hoa nở lại. Còn trong trường hợp force thủy tiên bằng nước thì không thể dùng lại củ giống ấy được nữa, vì nó đã tiêu hao hết năng lực, mà chúng ta sẽ nói cách thức trồng trong đoạn sau đây.

11-Forcing thủy tiên trong chậu nước và đá sỏi là cách ép hoa quen thuộc của giống paper-white- narcissus (N. tazetta) một thứ thủy tiên có hương thơm rất mạnh khi để trong phòng.
Hoa sẽ nở trong vòng 6 tuần sau khi trồng , và nếu giữ mát, tránh nắng, hoa sẽ tiếp tục nở nhiều ngày.
Ðăc biệt loại Paper-Whites và Chinese Sacred, là giống hoa có sẳn điều kiện (preconditioned) để tỉa trồng, nên không cần đi qua giai đoạn chilling.
Và hầu như rất ngoan ngoãn để cho ta chủ động thời gian nở hoa.

Tóm lược cách thức là: Dùng chậu không có lỗ rút nước. Trồng củ hoa chung với đá sỏi. Châm nước tới dưới đáy củ và bảo trì mực nước như vậy. Ðặt chậu vào chỗ tối, rễ sẽ mọc trong vòng 2 tuần. Khi thấy mầm màu xanh, đem ra chỗ mát có nắng, nếu không đủ ánh sáng, cành bị yếu sẽ gục xuống.
 Từ 3-4 tuần sau khi mầm xuất hiện sẽ nở hoa với hương thơm rất mạnh. Quăng bỏ củ đã dùng vì không còn sức nở hoa lần sau.

12-Củ giống sẽ tự sinh sản thêm hàng năm. Sau nhiều mùa sự nhân giống sẽ quá đông, thì hoa nở không còn tốt , ta cần đào lên, tách rời củ nhỏ (bulblets) khỏi củ lớn (bulbs) rồi đem trồng lại, nếu trồng không sâu như hướng dẫn thông thường thì củ sinh sản mau hơn. Cách nhân giống này có tính cách thiên nhiên được coi là dễ nhất. Nhưng phải làm trong thời kỳ củ hoa yên ngủ đã tả ở trên. Nhưng thủy tiên là loại giò hoa có vỏ bọc ngoài, hơi khó để tách rời củ con bằng tay người, cho nên có cách thức nhân giống theo lối cắt ra chừng 6 miếng rời, rồi trồng lại ngay trong khay đất, có bọc bao nilông giữ ẩm, cho phần trên củ hở lên để nhận ánh sáng, củ con sẽ tượng hình trong vòng 2 tháng, nhổ lấy lên tách rời củ con mà dùng. Nên làm việc này vào cuối mùa hè.

Cũng có thể cắt củ đang ngủ (dormant) mới mua về, thì đỡ tốn tiền phải mua giống nhiều. Có một điều nghe ra nghịch nhĩ, nhưng là sự thật rằng nếu dao cắt không được khử trùng thích hợp, thì củ hoa có nhiều cơ may nhiễm nấm hay virus từ các củ bịnh truyền qua, trồng không thành công.
Có một công thức thường dùng là 1 phần chlorine bleach hòa với 5 phần nước lạnh, để nhúng dao thật bén vào trước khi cắt củ hoa khác. Ngày nay kiến thức khoa học đã giúp nhân giống thủy tiên rất mau, dễ dàng, cũng giúp tạo giống lai mới lạ, từ phương thức thụ phấn chéo của hoa (cross-pollination) đã biết từ lâu, cho đến cách thức vô tính (asexual) hiện đại.

Trước khi chấm dứt bài viết này, chúng tôi xin mạn phép nhắc lại câu chuyện sau một trận cháy, một đám rừng cằn cỗi trở thành một cánh đồng bạt ngàn thủy tiên trổi lên nở hoa khoe sắc tỏa hương. Hiện tượng này đã là đề tài thảo luận hàng mấy thập niên qua về cái khí ethylene, mà cũng có thể là carbon monoxide tỏa ra trong khói cháy, đã tác dụng kích thích mạnh vào các giò thủy tiên dại đang yên ngủ dưới mặt đất hoang dã.
 Dựa vào kinh nghiệm này người ta đã cho sản xuất hàng loạt và cho ra lò những chậu thủy tiên bày bán vào đúng các ngày lễ hội Hoa Kỳ. Nhớ lại Việt Nam ta , đã qua bao nhiêu thế kỷ trước, hình ảnh quen thuộc của những chậu thủy tiên đặt trên bàn thờ tổ tiên, bên khói nhang trầm nghi ngút tỏa hương, khi các cụ nhà ta chờ đón giờ phút linh thiêng giao thừa sắp đến, thì thấy ra rằng, dù có chênh lệch về thời gian, Ðông và Tây đã gặp nhau trong trong kiến thức hiểu biết về đời sống âm thầm của thủy tiên vậy.