Nói tiểu bang nơi đây, là nói về California, nơi có nền kinh tế lớn thứ 8 thế giới và bây giờ đã cạn tiền, không trả nổi nhiều chi phí -- kể từ hôm Thứ Hai 2-2-2009, California bắt đầu ký nhiều giấy nợ IOU, thay vì chi trả bằng các chi phiếu như lệ thường. Không chỉ với công quyền, mà thị trường việc làm các hãng tư tại tiểu bang cũng bất ổn.

Các công ty cỡ nhỏ và cỡ trung đóng cửa tại California là chuyện hằng ngày. Nhưng khi chúng ta nghe tới một đạị công ty từng có mặt tưởng như bền vững lại gặp tai hoạ đóng cửa thì mới giựt mình: hóa ra đời sống thực là vô thường, nay có rồi mai lại không. Như công ty Circuit City tuần trứơc tuyên bố dẹp tiệm, và rồi dân Quận Cam lũ lượt tới tìm mua các mặt hàng phá giá trứơc khi các tiệm naỳ đóng cửa.

Hãy hình dung rằng, chúng ta đi vào thương xá, ngó qua ngó lại, và chợt thấy trống vắng nơi một vùng nào đó: vậy là thêm một con nhạn rớt trong thời khủng hoảng tài chánh. Những chuyện này đang xảy ra bình thường rồi, tại California.

Hay như tiệm bách hóa Macy’s loan báo sẽ cắt giảm 7,000 việc làm, khoảng 4% tổng nhân lực nơi đây. Con số này chỉ là con số biểu kiến trong bản tin đưa ra thôi, vì thực sự Macy’s vẫn đang tiến trình xóa bỏ 1,900 việc làm trong giai đoạn tái cấu trúc. Không rõ có tiệm Macy’s nào đóng cửa ở Quận Cam không. Bản thông cáo của Macy’s chỉ nói là sẽ đóng cửa 11 cửa tiệm. Phảỉ thấy, hình ảnh Macy’s đã gắn liền với đa số các thương xá Quận Cam, và nếu tuần sau có  thương xá nào lõm vào một khoảng, thì lại buồn thêm một chút. Cuộc đời, mới biết là đầy bất trắc.

Cũng bắt đầu từ hôm Thứ Hai 2-2-2009, vì lý do cạn tiền mặt, tiểu bang California bắt đầu ngưng chi trả 3.5 tỉ đô la đối với những người chờ tiền hoàn thuế, với các công ty nhà thầu làm hợp đồng với chính quyền tiểu bang, với các chính quyền cấp quận và với các sở cung cấp dịch vụ xã hội cho người tàn phế. Thay vào các chi phiếu tiền mặt, tiểu bang bắt đầu ký giấy nợ IOU (IOU = tiểu bang nợ quý vị) để xác nhận rằng tiểu bang không trả nổi, và sẽ hoán đổi giấy nợ này sang tiền mặt khi này có ngân sách.

Điều bi thảm của tình hình này là khi ngưng chi trả tiền cho các dịch vụ trợ cấp người tàn phế. Nếu người có thân nhân, về nhờ vả bà con, gia đình trong khi tiểu bang còn nợ tiền, để chờ tới khi tiểu bang có tiền chi trả... nhưng còn đối với người không có thân nhân bà con để nương tựa tạm thời thì sao?

Tình hình bi thảm. Garin Casaleggio, phát ngôn nhân văn phòng Tổng Ủy Viên kiểm Soát John Chiang, nói, “Mọi người bắt đầu bị thiệt hại từ hôm nay.”

Cùng bị chận laị là khoản 515 triệu đô tiền tiểu bang California chi trả cho các công ty nhà thâu làm theo hợp đồng, và khoản 280 triệu đô tiền trợ giúp những người phế tật. Một số nha sở trợ giúp xã hội khác cũng đang phải chờ hàng trăm triệu đô la. Nên thấy rằng tại California, nhu cầu trợ giúp xã hôi lại tăng. Số dân California lãnh phiếu thực phẩm (food stamp) tăng 13.8% trong năm tính tới tháng 9-2008, trong khi số gia đình lãnh trợ cấp tiền mặt từ chương trình welfare CalWORKS tăng 5.9%.

Cũng cần ghi nhận rằng, không phải cứ khai thất nghiệp là được tiểu bang chi trả tiền trợ cấp thất nghiệp. Tiền này rất nhiều khi bị trở ngaị vì lý do nào đó. Có thể là vì bạn điền đơn không đâỳ đủ. Có thể là vì giấy tờ nào đó trở ngại. Nhưng bây giờ lý do thường nhất là số lượng công chức để làm các hồ sơ  cho công quyền đã bị giảm. Nghĩa là không đủ người nữa, trong khi số lượng hồ sơ chờ giaỉ quyết cứ chồng chất. Thí dụ, mới tháng trứơc, Hội Đồng Giám Sát Quận Cam đã cắt hơn 250 nhân viên Sở Xã hội Quận Cam, nghĩa là hồ sơ xin trợ cấp xã hôị sẽ bị trễ cứu xét, vì người làm ít hơn.

Tương tự, bản tin UPI cho biết hiện có hàng chục ngàn người dân California có đơn xin tiền thất nghiệp bị trì hoãn trong việc khiếu kiện. Ủy ban cứu xét hồ sơ khiếu kiện về tiền thất nghiệp California đã bị tràn ngầp vì số lượng công nhân mất việc, và vì lý do naò đó mà đơn thất nghiệp xin trợ cấp có thể sẽ nhiều tới 450$/tuần của họ đã bị Sở Phát Triển Nhân Dụng California bác bỏ, theo bản tin của báo Los Angeles Times hôm Thứ Hai.

Tiểu bang California cứu xét các đơn xin tiền thất nghiệp trễ tới phát ghét: haỹ nhìn con số này, Bộ Lao Động Liên Bang Hoa Kỳ khám phá rằng chưa tới 4% các hồ sơ khiếu kiện tiền thất nghiệp ở California được xét đúng thời  hạn. Thế nào là đúng thời hạn? Bộ Loa Động nóí, đơn nộp 30 ngaỳ là pảaỉ xét, thế mới đúng thời hạn. Câu hỏi là: nếu trễ hạn, không cấp tiền thất nghiệp, thì làm sao mua xăng để lái xe lên Sở nộp đơn khiếu kiện tiếp?

Báo Los Angeles Times nói rằng, tính tới ngày 23-1-2009, có hơn 68,000 đơn khiếu kiện xin tiền thất nghiệp ở California vẫn còn nằm chờ xét. Nghĩa là, khoảng 7 sư đoàn thất nghiệp bị trở ngại hồ sơ.

Những người chỉ trích Thống Đốc Arnold Schwartzenegger nói rằng chính quyền tiểu bang California không có đủ nhân sự để cứu xét các hồ sơ khiếu kiện tiền thất nghiệp này. Tại sao như thế? Hay là các công chức ngồi xét hồ sơ đã cũng đã bị cắt giảm, để rồi họ laị ra xếp hàng để nộp đơn xin tiền thất nghiệp.

Không chỉ nói về người lớn tuổi. Tới ngay như các sinh viên cũng thê thảm. Bản tin của báo Pacific Coast Business Times hôm 31-1-2009 nói rằng các sinh viên tốt nghiệp đaị học kinh doanh tại California cũng thê thảm.

Thí dụ, như ở California Polytechnic State University, San Luis Obispo, bình thường mỗi tam cá nguyệt mở hội chợ việc làm, là có 180 công ty tới tham dự. Nhưng kỳ mở hôi chợ việc làm mùa đông naỳ, vào hai ngày 28 và 29-1-2009 vừa qua, chỉ còn có 130 công ty ghi tên tham dự.

Vậy đó, ai cũng co cụm cả. Đúng là một thời khủng hoảng cho California. Nhưng hãy nghĩ rằng, cả thế giới cũng đang như thế. Cái thời nó như thế. Đành chịu, mà chờ.