Muốn tìm hiểu về cộng đồng người Mỹ gốc Việt giới truyền thông và nghiên cứu thường đổ về California, hay chính xác hơn là về Quận Cam, với những thành phố Westminster và Garden Grove là nơi có nhiều dân cử gốc Việt, từ ủy viên giáo dục, nghị viên thành phố đến giám sát viên quận hạt và dân biểu tiểu bang. Thành phố Westminster với một phần ba cư dân gốc Việt, trong hội đồng thành phố nay đã có 3 người Việt trong số 5 nghị viên.

Quan sát sinh hoạt chính trị của cộng đồng người Việt tại Hoa Kỳ cũng có thể đưa ra một dự đoán là nếu có đại diện gốc Việt ở Quốc hội Mỹ thì vị dân cử đó sẽ là từ bang California.

Nhưng điều đó đã được chứng minh là không đúng bằng vào kết quả cuộc bầu cử ngày 6 tháng 12 vừa qua, không từ bang California mà từ Louisiana, nơi trang sử của cộng đồng người Mỹ gốc Việt đã được ghi dấu bằng một sự kiện quan trọng, có thể gọi là một biến cố chính trị làm lung lay những định kiến, làm chao đảo những quan điểm chính trị đã để lại dấu ấn trong Đơn vị 2, vùng New Orleans, từ cả gần thế kỉ qua.

Tin luật sư Joseph Cao, tên Việt là Cao Quang Ánh, được cử tri Đơn vị 2 bầu chọn làm đại diện tại Quốc hội Hoa Kỳ trong hai năm tới đã được truyền đi nhanh như sấm sét vào tối ngày bầu cử, sau khi việc đếm phiếu hoàn tất.

Ông Joseph Cao, người của Đảng Cộng hoà, đã đánh bại đương kim dân biểu của Đảng Dân chủ là ông William Jefferson với tỉ số 50% - 47% trong một khu vực có đến hai phần ba là người da đen và 60% theo Đảng Dân chủ trong khi cử tri Cộng hoà chỉ hơn 10% và con số người Việt sinh sống ở đây cũng chỉ chừng 17 nghìn trong số hơn 600 nghìn cư dân của khu vực. Đây cũng là một chiến thắng cho Đảng Cộng hoà vì ghế dân biểu Đơn vị 2 đã do Đảng Dân chủ nắm giữ từ hơn 80 năm qua. Ông William Jefferson đã được bầu làm dân biểu từ năm 1991, nhưng trong những năm qua đã bị cáo buộc nhiều tội như hối lộ, lạm dụng quyền thế và đang chờ ngày ra toà.
Luật sư Joseph Cao đến Mỹ năm 1975 lúc 8 tuổi, sau khi miền Nam Việt Nam sụp đổ khiến người cha của ông đã bị chính quyền cộng sản bắt đi học tập cải tạo nhiều năm. Lớn lên tại Hoa Kỳ, ông Cao tốt nghiệp đại học ngành vật lí, lên cao học theo ngành triết và đã có một thời gian vào Dòng Tên đi tu. Rời tu viện, ông theo học luật và hiện là một luật sư chuyên về di dân và nhập tịch. Đối với cộng đồng người Việt vùng New Orleans, ông được nhiều người biết đến qua những hoạt động xã hội, cứu giúp người tị nạn trong ủy ban Boat People S.O.S. và trong các sinh hoạt của giáo xứ Việt Nam.

Tuy mới chập chững bước vào chính trường, năm ngoái luật sư Joseph Cao tranh cử vào quốc hội tiểu bang nhưng không thành công. Lần này ông thắng nhờ hai nhiều yếu tố chính: đối thủ ngày càng sa lầy với những buộc tội sau các cuộc điều tra của Cục Điều tra Liên bang (FBI) và ngày bầu cử diễn ra trong thời gian bất thường, bị hoãn lại do bởi trận bão Gustav thổi vào trong hè vừa qua, nên số cử tri tham gia bầu cử ở mức thấp, khoảng 30%.

Luật sư Joseph Cao (giữa) và vợ là bà Kate Hoàng (Hình từ báo Times-Picayune)

1. Nhu cầu của cư dân New Orleans

Ngay sau khi đắc cử, tân dân biểu Joseph Cao đã đành cho chúng tôi một cuộc phỏng vấn. Tuy rời Việt Nam lúc 8 tuổi và sau 33 năm ở Mỹ nhưng ông còn nói tiếng Việt khá trôi chảy.

Hỏi cảm tưởng về kết quả bầu cử, luật sư Cao nói ông vừa mệt và vừa vui vì đã được đa số cử tri tín nhiệm. Với vai trò đại diện dân tại quốc hội mọi sự đều mới mẻ, nhưng ông biết những nhu cầu cần thiết của cư dân.

Theo lời tân dân biểu Joseph Cao: “Nhu cầu của người dân New Orleans hiện thời là về kinh tế và giáo dục. Trong vai trò đại diện ở cấp liên bang, ông sẽ cố gắng đem về những ngân quỹ để giúp nâng cao phẩm chất giáo dục tại học đường và chất lượng của giáo viên trong khu vực”.

Về kinh tế, ông Cao nói có nhiều việc cần làm như tái xây dựng lại hệ thống nhà thương, giáo dục và cơ sở hạ tầng kinh tế. Ông sẽ làm việc với chính quyền liên bang để thực hiện những chương trình này hầu giúp tái thiết khu vực bị thiệt hại nhiều sau trận bão Katrina.

Riêng về người Việt ở New Orleans, theo lời ông Cao, sau cơn bão lớn vào hè năm 2005 thì cộng đồng Việt có tiến bộ hơn những cộng đồng khác. Người Việt đã hợp tác, cùng nhau trở về, làm việc chung để xây dựng lại cơ nghiệp và phát triển trở lại nhanh hơn những sắc dân khác.

2. Tự do dân chủ ở Việt Nam

Là người gốc Việt đầu tiên trong Hạ viện Mỹ, ông Cao có quan tâm về Việt Nam: “Vấn đề tự do dân chủ ở Việt Nam rất là quan trọng đối với tôi. Quan sát sinh hoạt chính trị, vào được Quốc hội Mỹ mình mới biết được sự quan trọng và những điều tốt đẹp của tự do dân chủ”.

Tại Hạ viện Mỹ hiện có hai dân biểu rất tích cực với các vấn đề tự do dân chủ và nhân quyền ở Việt Nam là các dân biểu Zoe Lofgren, vùng San Jose và Loretta Sanchez ở Quận Cam. Khi hỏi tân dân biểu Cao sẽ có những dự định hay việc làm cụ thể gì, ông nói: “Tôi chưa biết rõ tại quốc hội đã có những luật pháp gì liên quan đến dân chủ tự do cho Việt Nam. Nhưng tôi sẽ hợp tác với họ để đem đến cho Việt Nam dân chủ, tự do tôn giáo”.

3. Niềm vui và hi vọng của cộng đồng người Việt

Sự kiện luật sư Joseph Cao đánh bại một đối thủ với nhiều kinh nghiệm chính trị và trong một khu vực mà dân số Châu Á chiếm chưa đến 3%, còn lại là 64% người da đen, 30% da trắng và 4% Mỹ La-tinh cho thấy khả năng sinh hoạt chính trị dòng chính của người Việt đã vượt qua biên giới màu da và chú trọng đến quyền lợi của cư dân khu vực.

Phát biểu ý kiến về sự đắc cử cuả luật sư Cao, ông John Quốc Dương, người từng làm việc trong chính quyền của Tổng thống George W. Bush có nhận định:

“Những vấn đề liên quan đến cộng đồng người Việt tại Hoa Kỳ, dù là điạ phương, ở cấp quốc gia hay quốc tế, sẽ được nhiều tổ chức, hội đoàn lên tiếng. Thật là điều tốt có một người đại diện ở tầm mức quốc gia để lên tiếng cho những nguyện vọng đó”.

Tuy nhiên, ông Dương không lạc quan mấy về những gì một dân biểu cộng hoà có thể làm được trong nhiệm kì hai năm: “Ông Cao cũng chỉ là một trong số 435 dân biểu và Đảng Cộng hoà thì đang là thiểu số, vì thế những thành quả thật sự nếu đạt được cũng sẽ chậm. Nhưng tất cả chúng ta đều hi vọng ông Cao sẽ là tiếng nói đại diện cho lí tưởng, nguyện vọng của cộng đồng”.

Vì mỗi hai năm toàn thể dân biểu quốc hội sẽ được bầu lại, ông Dương có lời cố vấn cho tân dân biểu là cần có một chánh văn phòng và một toán phụ tá giỏi để đáp ứng nhanh được những nguyện vọng của cử tri điạ phương.

“Thời gian hai năm sẽ qua rất mau. Cuộc vận động cho nhiệm kì tới coi như bắt đầu ngay khi tân dân biểu nhận chức”. Ông Dương cho biết như thế.

Còn Bác sĩ Nguyễn Xuân Ngãi, một nhà hoạt động chính trị và cộng đồng ở San Jose nhận xét về chiến thắng của luật sư Joseph Cao như sau:

“Khi bạn, tức người Mỹ gốc Việt, lên Washington vận động, bây giờ chúng ta sẽ có một nơi để thăm và làm việc chung với đại diện dân cử của chúng ta. Theo truyền thống người Việt, một dân cử gốc Việt, ngoài việc làm đại diện chính của khu vực nơi ông sinh sống, vị đó còn là tiếng nói của người Mỹ gốc Việt trong những vấn đề mang nét đặc thù của cộng đồng”.

Kể từ khi người Việt ở Mỹ có vị dân cử đầu tiên là ông Tony Lâm được bầu vào Hội đồng Thành phố Westminster ở Quận Cam năm 1992, mười sáu năm sau, với hơn 20 dân cử tại nhiều bang và với dân biểu Joseph Cao vừa được bầu vào Quốc hội Hoa Kỳ, sinh hoạt chính trị của người Mỹ gốc Việt đã tiến một bước khá dài.

Chiến thắng của luật sư Joseph Cao, 33 năm sau khi có làn sóng người Việt đến Mỹ định cư, theo lời bác sĩ Nguyễn Xuân Ngãi: “Đây một bất ngờ. Tôi vẫn chưa tin sự việc người Việt có tiếng nói trong Quốc hội lại đến nhanh như thế!”.