Một kỹ thuật viên ngoại quốc kiểm soát thiết bị tại một hồ nhỏ ở Hà Nội hôm 11/6/2009 khi các chuyên viên nghiên cứu bắt đầu thử nghiệm kỹ thuật làm sạch nước gọi là “SediTurtles”. Dự án nhằm làm sạch hồ Hoàn Kiếm để bảo vệ giống rùa huyền thoại chỉ còn một con duy nhất sống ở đây.

Chuyên viên trong tuần này trình diễn hệ thống máy do người Ðức chế tạo có công dụng “ăn” rác rến bùn dơ ở dưới đáy hồ như một phần của chương trình chuẩn bị trước khi bắt đầu làm sạch hồ Hoàn Kiếm, một cái hồ rất nhỏ trong thành phố nhưng là niềm hãnh diện của người Việt Nam.

Tương truyền rằng, thế kỷ thứ 15, Bình Ðịnh Vương Lê Lợi khởi nghĩa chống quân nhà Minh xâm lược đã được thần trao cho một thanh kiếm báu. Ðánh đuổi xong giặc Minh, ngài lên ngôi hoàng đế. Một hôm đi chơi hồ, rùa thần hiện lên lấy lại thanh gươm rồi lặn xuống nước. Từ đó, hồ được gọi là hồ Hoàn Kiếm.

Mỗi năm một vài lần, người ta thấy có một con rùa lớn nổi lên. Một chuyên viên theo dõi, chụp hình, cho hay đó là con rùa duy nhất còn sót lại.

Mấy chục năm trước, có thể còn một số con nữa, nhưng dưới thời kỳ CSVN còn theo chủ trương tập trung kinh tế, cả nước đói, một số người đã lén bắt và giết rùa ở hồ Hoàn Kiếm để có chút thịt vào bụng. Cả trứng rùa đẻ trên bờ cũng bị người ta lấy ăn.

Con rùa lớn duy nhất còn sót lại là biểu tượng cho cả cái hồ huyền thoại. Nhưng cái hồ thì vô cùng ô nhiễm với hàng trăm ngàn tấn bùn và rác rến đủ loại.

Vì hồ Hoàn Kiếm có giá trị lịch sử đặc biệt, nhiều lần đã có những đề nghị dọn sạch để cứu rùa, nay mới thấy bắt đầu. Một đoàn chuyên viên Ðức và Việt Nam tính toán xem làm thế nào thực hiện được việc dọn sạch hồ nhưng ảnh hưởng ít nhất đối với con rùa.

Leonhard Fechter của công ty Herbst Umwelttechnik GmbH ở Berlin, Ðức quốc, cho hay ông biết mọi người rất quan tâm đến con rùa nên công ty của ông đã áp dụng một kỹ thuật “mềm” để đừng hại đến nó.

“Chúng tôi tin chắc là chúng tôi không đụng đến nó.” ông nói như vậy khi biểu diễn máy móc trong một cái hồ nhỏ.

Một cái ống bự màu đỏ nổi trên mặt nước nối liền với một dụng cụ trông giống như một hộp kim loại. Nó nối liền với một máy hút bùn không nhìn thấy trên mặt nước, hút bùn ở dưới đáy rồi chuyển lên một máy lọc để trên bờ.

“Máy hút di chuyển rất chậm. Con rùa lớn có thể tránh dễ dàng trên đường máy di chuyển,” Celia Hahn, quản lý dự án đến từ trường đại học kỹ thuật Dresden cho hay.

Một máy khác tinh vi hơn hệ thống máy SediTurtles. Nó trông như một cái đồ mở nút chai và điều khiến bằng vô tuyến “như một cái tàu ngầm,” ông Peter Werner, giáo sư của trường Dredden nói.

Dụng cụ này được ông Werner ưng ý hơn vì nó không cần đến các dây kéo lòng thòng quanh hồ.

Hồ Hoàn Kiếm cũng như những hồ khác, bùn ngày một nhiều hơn theo thời gian làm cho lượng nước ở trong hồ ít dần. Theo giới chuyên viên, hiện nay chỗ sâu nhất trong hồ chỉ còn chừng 1.5 mét, chỗ nông nhất chỉ chừng nửa mét. Trong khi đó, lớp bùn dưới đáy dày từ 4 mét tới 6 mét.

Bơm nước hồ đổ đi là giải pháp giản dị nhất, nhanh nhất, rẻ nhất để làm sạch hồ nhưng việc này có thể tiêu diệt toàn thể hệ thống sinh thái trong hồ.

“Con rùa có thể sống bằng cách ăn các con cá nhỏ hay cua,” Werner nói. Vì vậy việc dọn sạch hồ phải làm theo từng giai đoạn để bảo đảm một phần hồ sẽ không đụng đến hầu con rùa sống không bị ảnh hưởng.

Christian Richter, nhân viên của công ty Fugro-HGN GmbH nói công ty kỹ thuật của ông ta đã khảo cứu địa lý và nước ở hồ Hoàn Kiếm. Công ty của ông đã lập bản đồ từng khu vực để công tác lọc bùn tiến hành mà không cần phải rút nước.

Hai chính phủ cùng tài trợ cho dự án sơ khởi nhưng số tiền cần để làm sạch hồ lên khoảng $2.8 triệu USD.

“Cần phải từ một tới hai năm mới hoàn tất công việc dọn sạch hồ Hoàn Kiếm,” ông Werner nói.