Cặp nghệ sĩ Nhật Trường và Mỹ Lan những ngày hạnh phúc. (Hình: do nữ ca sĩ Mỹ Lan cung cấp)


Ngày 13.05.2005, đang ngồi làm việc thì máy LapTop tuýt một cái, báo hiệu cho tôi biết là nhận được email mới. Vào lúc không có gì quan trọng nên tôi liền mở ra xem và bàng hoàng khi người quen gởi điện thư cho biết Nhạc sĩ kiêm ca sĩ Nhật Trường vừa qua đời. Trưa hôm đó, trong giờ nghỉ tôi đã vào Internet và được biết thêm chi tiết do các cơ quan truyền thông Việt Nam ở Mỹ phổ biến liên quan đến người ca nhạc sĩ tài ba Nhật Trường Trần Thiện Thanh.

Hôm nay, nhân ngày giỗ 2 năm của anh, tôi mạo muội ghi lại vài cảm nghĩ của riêng tôi đối với cố ca nhạc sĩ Nhật Trường, từ cái nhìn của một người bình thường, dầu hâm mộ anh nhưng rất tiếc chưa một lần chính thức được tai nghe mắt thấy anh trình diễn khi còn sống, có chăng chỉ nhìn thấy ca nhạc sĩ Nhật Trường (NT) trình diễn trên Ti Vi vào thập niên 60. Kể từ đầu tháng 5.1975 hầu như không nghe gì về Anh nhiều. Mãi cho đến giữa thập niên 90 trở đi tôi mới được nghe lại giọng hát của ca sĩ Nhật Trường qua mấy DVD của Trung tâm Asia mà tôi ưa thích nhất tại hải ngoại. Lần cuối, nếu không lầm có lẽ là lúc ca sĩ Nhật Trường chỉnh tề trong bộ đồ hải quân ra trình diễn sau lời giới thiệu của MC Nam Lộc …

Tuy nghe biết đến ca sĩ Nhật Trường khi còn học trung học tại Việt Nam nhưng vì ham chơi và lại thích đá bóng hơn nên tôi ít để ý nhiều về văn nghệ. Có chăng cuối tuần nghe Ra-đi-ô trực tiếp truyền thanh vụ thi tuyển lựa ca sĩ nên mới nghe biết đến các ca nhạc sĩ nhiều hơn, dĩ nhiên trong đó có Ns Trần Thiện Thanh (TTT) . Rồi chiến tranh tại quê nhà lúc đó ngày càng khốc liệt hơn và từ đó tôi mới nghe và thấy nhiều bản nhạc viết về đời lính, về tình yêu của lính của nhiều nhạc sĩ như quý nhạc sĩ Y Vân, Lam Phương; Hoàng Thi Thơ, Trầm Tử Thiêng, Anh Bằng, Anh Việt Thu, Lê Minh Bằng, Trúc Phương , Phạm đình Chương, Duy Khánh, Tuấn Khanh và Hoài Linh…Có thể nói, trong số những nhạc sĩ kể trên thì những người thường viết nhiều bản nhạc liên quan đến đời lính chiến thời bấy giờ theo thiển ý tôi phải nói là các nhạc sĩ Lam Phương, Y Vân, cố ca nhạc sĩ Duy Khánh. Tuy nhiên người viết, sáng tác nhiều nhất trên phương diện này phải nói là cố nhạc sĩ Nhật Trường Trần Thiện Thanh.

Tôi nghĩ, có lẽ một phần vì chính anh là người lính tâm lý chiến, mặt khác theo ý riêng của tôi, vì là người trong cuộc nên niềm cảm hứng và tâm trạng lúc nào cũng tiềm tàng trong tâm hồn nên anh mới sáng tác nhiều bản nhạc liên quan đến người lính VNCH như vậy. Cách đây ít lâu, có lần tình cờ đọc bài của một nhà văn nọ viết mỉa mai Nhật Trường là một người lính kiểng, cá nhân tôi vì không đồng ý quan điểm của nhà văn nọ nên dầu chẳng có khiếu viết lách nhưng cũng đã cố gắng viết một bài liên quan đến nhạc và ngầm trích dẫn vài bản nhạc của Ns TTT liên quan đến người lính tâm lý chiến dù Trần Thiện Thanh dưới một lăng kính khác, khách quan hơn của người không quen không biết anh Nhật Trường. Và hôm nay, trong khuôn khổ bài này, người viết xin ghi lại một vài bản nhạc tình của người lính VNCH do cố Nhạc sĩ Trần Thiện Thanh sáng tác cũng như đôi khi do chính anh trình bày và như đã nói từ đầu, từ một cái nhìn của một cảm tình viên, của một người hâm mộ nhạc của Anh (nhưng thiếu khả năng về nhạc) để chúng ta có dịp cùng tưởng nhớ đến người nghệ sĩ tài hoa này.

Tình ca là một chủ đề lớn, là nguồn cảm hứng phong phú cho nhiều bài hát. Rất nhiều nhạc sĩ đã viết ca khúc liên quan đến tình yêu, có thể do óc tưởng tượng phong phú hay diễn tả chính tâm trạng của mình, chẳng hạn như Tình Ca Ngô Thụy Miên hay „Những Tình Khúc Không Tên“ của nhạc sĩ Vũ thành An hoặc những bản nhạc tình do các nhạc sĩ Lam Phương, Mạnh Phát, Phạm mạnh Cương, Nguyễn hữu Thiết ..v.v… sáng tác.

Nhạc tình nói chung dễ được mọi người đón nhận vì nó phản ảnh đúng thực trạng xã hội. Nhiều người đã mơ mộng, yêu thầm nhớ trộm như Ns Phạm đình Chương đã phổ nhạc bài thơ rất tình của Thi sĩ Đinh Hùng, giống như một hoạ sĩ đang vẽ chân dung người yêu bằng lối diễn đạt rất thanh tao „ Chưa gặp em tôi vẫn nghĩ rằng, có người thiếu nữ đẹp như trăng, Mắt xanh là bóng dừa hoang dại, Âu yếm nhìn tôi không nói năng …“ với bài „Mộng Dưới Hoa“. Lắm người khổ vì tình và có biết bao nhiêu thanh niên nam nữ đã chết hay tương tư, điêu đứng vì nó khi đường tình tan vỡ, khi tình yêu cất cánh bay xa như Ns Đỗ Lễ diễn tả qua nhạc phẩm „Sang Ngang“, một thời đã được nhiều thanh niên Việt „cùng cảnh ngộ“ ưa chuộng.

Riêng cố nhạc sĩ Trần Thiện Thanh thì như chúng ta biết đã nỗi tiếng qua những bản nhạc lính do anh sáng tác trước năm 1975, nhưng trên phương diện „Tình Ca“ anh cũng chẳng chịu nhường bước những nhạc sĩ khác.

Đặc biệt anh đã cho ra đời nhiều bản nhạc tình liên quan đến tuổi học trò và người lính VNCH, vốn xuất thân từ nhà trường hay đại học nhưng vì hoàn cảnh đất nước chiến chinh, vì cộng sản Bắc Việt thời đó luôn tìm cách thôn tính miền Nam nên đành phải xếp bút nghiêng lên đường thi hành nghĩa vụ không ngoài mục đích bảo vệ miền Nam VN tự do cho đến ngày VNCH mất. Cũng dễ hiểu thôi vì tuổi học trò là lứa tuổi hồn nhiên với nhiều mơ ước, lứa tuổi đong đầy kỷ niệm với những mối tình thật thơ mộng… Lắm khi có những cặp trai gái nhà ở gần nhau, cùng lớn lên và vui đùa với nhau từ khi còn nhỏ xiú cho đến lúc dậy thì và tình yêu chợt đến lúc nào không hay. Đôi lứa yêu nhau, lắm khi vụng dại từ lúc còn trẻ, đi chung đường, học chung lớp. Nhiều mối tình thầm kín, nhất là đối với người Việt mình ngày xưa khi còn ở quê nhà qua tâm trạng của Nhật Trường (Trần Thiện Thanh):

Ngày xửa ngày xưa đôi ta chung nón đôi ta chung đường
Lên sáu lên năm đôi ta cùng sách đôi ta cùng trường
Đường qua nhà em nghiêng nghiêng sân nắng,
nghiêng nghiêng mây hồng
Chiều nao đuổi bướm, bướm bay vô vườn
mà nước mắt rưng rưng ...
(Đám cưới đầu Xuân)

Mời quí vị cùng nghe hàm thụ và thưởng thức thêm những bản tình ca khác của cố nhạc sĩ Trần Thiện Thanh …

Anh đã khéo léo gợi lại kỷ niệm, tình yêu vừa lên men thưở còn là học trò mà trong mỗi chúng ta ít nhiều đã có lần trải qua. Xin mời quí vị nghe tâm sự của NT qua những lời hát nhẹ nhàng nhưng đong đầy ý nghĩa của tuổi thơ với bản nhạc Tâm sự người lính trẻ:

Từ khi anh thôi học, lòng thương biết mấy cho vừa
Từ khi ta cách trở, kỷ niệm chưa xóa bao giờ
Cầu xin tóc em còn màu xanh
Xin má em vẫn hồng, và môi em vẫn nồng
Đại đương tình yêu dâng cao sóng
Xin về ngập tràn lòng chúng mình chờ mong.
Tình kia vừa nhen tin đôi lứa
Xin hẹn một lời dù chỉ một lời thôi!

Người nhạc sĩ đa tài TTT cũng đã mượn ý Xuân để diễn tả tình yêu và Anh đã làm nên bản nhạc tình thật dễ thương. Anh chàng ôn lại kỷ niệm xưa, tỏ tình và kín đáo dặn dò:

Chuyện xửa chuyện xưa. Chuyện từ Xuân trước, Xuân nay chưa nhòa.
Anh nói em nghe, thương em từ lúc hoa chưa mặn mà.
Cầu cho mùa Xuân, nồng nàn lên má em tôi đợi chờ.
(Đám cưới đầu Xuân)

Tình yêu đôi khi là trái đắng. Vì yêu nên lắm khi hờn giận, trách nhau là chuyện không

tránh được. Chúng ta hãy nghe Nhật Trường tìm lời an ủi người đẹp, tuyệt vời lồng vào đó lời thú tội của anh chàng chỉ muốn chung thủy với người yêu, làm sao mà nàng không rung động được khi nghe:

Ô hay, mắt ngọc lại buồn hay sao ??
Khi anh đã nguyện một đời yêu em
Dù cho nét son môi phai mờ
Dù cho mắt xanh kia hững hờ
Và dù năm tháng phôi pha.
(Chờ Đông của NS Trần Thiện Thanh)

Vâng khi đã vướng vào đường tình, khi đã yêu thì người ta hay mơ mộng. Họ nhớ thương và đếm từng ngày giờ trôi qua, nhất là khi đôi uyên ương hẹn hò gặp gở để rồi mang nỗi thất vọng ê chề khi người yêu lỗi hẹn, không đến. Tâm trạng này đã được TTT diễn tả như sau:

Hẹn chiều nay mà sao không thấy em
Gió hiu hiu, lòng bỗng nghe lạnh thêm.
Chiều mù sương hay mù khói thuốc anh?
Em không lại anh nhủ lòng sao đây?
(Chuyện Hẹn Hò )

Có những lúc vì hoàn cảnh chinh chiến không cho phép, chàng trai đã để người yêu hoài công đợi chờ. Người con gái Việt Nam, bản tính vốn thùy mỵ nên nhẹ nhàng trách móc:

Anh dặn em cuối tuần, chờ nhau nơi cuối phố.
Biết anh thích màu trời, em đã bồi hồi chọn màu áo xanh.
Chiều thứ bảy người đi, sao bóng anh chẳng thấy.
Rồi nhẹ đôi gót hài, chiều nghiêng bóng dài, áo em dần phai.
(7 Ngày đợi Mong)

Tình yêu làm cho anh chàng xây nhiều mộng ước thầm kín. Mong tìm nơi xây tổ ấm là chuyện thường tình của những người yêu nhau. Hãy nghe ước mơ và tâm trạng của Nhật Trường được giấu kín trong bản nhạc với tựa đề Lâu Đài Tình Ái:

Anh sẽ vì em làm thơ tình ái.
Anh sẽ gom mây kết hình lâu đài.
Đợi chờ một đêm trăng nào tới,
đợi chiều vàng hôn lên làn tóc,
đợi một lần không gian đổi mới,
đón hai đứa chúng ta mà thôi...

Nhạc sĩ Trần Thiện Thanh không những viết tình ca học trò của mùa Hè nắng ấm, cũng không chỉ viết để ca ngợi tình yêu khi Xuân về hoa nở. NT còn viết nhạc diễn tả tình yêu vào Đông. Hãy nghe tác giả tự bộc lộ tâm trạng:

Trời lập đông chưa em, cho lũ dơi đi tìm giấc ngủ vùi
Để mặc anh lang thang, ôm giá băng ngỡ thầm người yêu tới.
Đêm chia ly em về, đường khuya em bật khóc ...
Anh xa em thật rồi, làm sao quên mùi tóc
Em hỡi em, có phải tình băng giá là tình đẹp trên thế gian
(Mùa Đông Của Anh)

Một đặc điểm khác, nhạc sĩ Trần Thiện Thanh đã kết hợp được tình yêu quê hương và đã mượn giòng nhạc, lời hát để gởi gấm cảm nghĩ của Anh. Cái hay của người nghệ sĩ tài ba này là anh diễn tả nét đẹp quê hương qua lời nhạc nhưng cũng không quên lồng vào khung ảnh đó hình bóng dễ thương của người yêu, của người con gái miền Nam chất phát :

Đẹp quá quê hương hôm nay đẹp vô ngần
Về Sóc Trăng một ngày ca điệu lâm thôn
Đàn én chao nghiêng xôn xao mùa lúa nhiều
Về bến Ninh Kiều thấy nàng đợi người yêu
Em xinh tươi trong chiếc áo bà ba
Em đi mau kẻo trễ chuyến phà đêm
Qua bến Bắc Cần Thơ
Nhớ kỷ niệm xưa nông xuồng đêm trăng tỏ
Em gái Ninh Kiều tóc dài chấm lưng thon
(Chiếc Áo Bà Ba)

Cố nhạc sĩ TTT đã thay cho những người lính để nói cho người khác phái biết rằng lính không phải là những người trai chai đá. Lính cũng có con tim và cũng biết rung đông như bao chàng trai khác, hãy nghe Nhật Trường bày tỏ:

Ai nói với em nếu anh là lính
Không biết nói yêu mỗi khi gần em
Ai nói với em tình mình dang dở
vì đời lính nhiều gian khổ
yêu chỉ cho lòng mong chờ
Ai nói với em lính không sầu nhớ
Không có trái tim đắm say mộng mơ …
Khi lính đã yêu bướm ghen tình thắm
Muôn kiếp vẫn yêu nói chi ngàn năm
Khi lính đã yêu rừng tàn núi lở,
Tình còn vững bền muôn thuở
Bao la như lòng đại dương
(Ai Nói Với Em)

Anh đã giải thích hộ cho những người bạn vì lý do này hay lý do khác đã mang nghiệp lính như chính mình nếu có lúc dừng chân ngồi viết thư cho gia đình, người yêu với bao nồng nàn chất chứa:

Thư của lính không xanh màu trời như mơ ước dâu em.
Thư của lính không thơm nồng hương, không nét hoa đa tình.
Thư của lính ba lô làm bàn nên nét chữ không ngay
Nhưng thư của lính ghi giữa rừng cây khi nhớ em thật đầy.
(TìnhThư của Lính)

Đời lính bôn ba nơi chiến trận, số phận có thể nói như chỉ treo mành. Nhật Trường có lẽ nhận thức được điều này (giống như vị Anh Hùng Dân Tộc Tướng Nguyễn Khoa Nam, sợ làm khổ vợ con hay người yêu vì thế chọn kiếp sống độc thân cho đến khi tuẩn tiết!) nên đôi khi dù muốn nhưng rồi lại thôi, gói trọn một tình yêu hết sức chân tình và cân nhắc:

Đơn xin cưới, một tờ đơn xin cưới
Anh thảo rồi, anh lại xé em ơi
Bởi không muốn thấy người yêu nhỏ bé
Một sớm nào, thành góa phụ ngây thơ
Nên đơn cưới, một tờ đơn xin cưới,
Anh viết rồi, rồi anh lại xé em ơi
(Goá Phụ Ngây Thơ)

Vì mang trọng trách của người lính lo gìn giữ an ninh trật tự cho hậu phương và lo bảo vệ quê hương thời đó nên lắm khi người lính chỉ được nghỉ phép ngắn hạn. Chúng ta đã biết Trúc Phương qua bản nhạc ”24 giờ phép”. Nhạc sĩ Trần Thiện Thanh đi xa hơn một tí, đã

diễn tả ngày phép của người lính tình tứ hơn. Hãy nghe TTT thầm thì, mơ ước qua bản nhạc Không Bao Giờ Ngăn Cách:

Anh về với em,
như chim liền cánh như cây liền cành.
Như đò với sông,
như nước xuôi giòng vào lòng biển xanh.
Em ơi trăng còn sáng nên tình yêu vẫn còn mang,
Em ơi sương còn xuống nên tim côi mong sưởi ấm.
Ta xa nhau lâu rồi,
ta mong nhau lâu rồi, gần nhau đêm nay thôi...

Nhớ khi còn đi học, nhà trường thường thực hiện chiến dịch „Em hậu phương, Anh tiền tuyến“ hay ủy lạo người lính VNCH hy sinh cuộc đời để bảo vệ và duy trì an ninh cho đồng bào, để chúng tôi nói chung được an tâm học hành. Lũ con trai chúng tôi thì đâu biết thêu may gì nên đóng góp trên nhiều lãnh vực khác như vẽ tranh, mua quà gởi tặng. Riêng mấy cô, mấy chị phái nữ thì thi đua thêu vá gởi tặng những người anh lính chiến không hề quen biết. Tình cảm đong đầy giữa hậu phương và người lính đang xông pha nơi chiến tuyến đã được TTT gói gấm trong bản nhạc sau đây. Anh đã phản ảnh rõ nét tình cảm của em gái hậu phương và đặc biệt, tâm tình của người yêu âu yếm gởi cho người tình miền xa:

Có người con gái, đông về đan áo ấm ra xa trường
Ước mơ không nhiều, mong niềm vui bé đến phương trời xa
Ai đi trong giá lạnh chẳng nghĩ chuyện người đan áo
Một vừng trăng xẻ bóng chia đôi
Áo đan chưa rồi, lỡ mưa đông về giá lạnh người đi.
Mỗi mùa đông đến, đem từng cơn gió rét run vai gầy
Những ai âm thầm gom đầy nhung nhớ viết lên thành thơ
Trong tâm tư áo dệt bằng những giòng lệ yêu dấu
Tặng người yêu lạnh giá đêm thâu
Đã thương nhau rồi, mấy ai không ngồi đan mộng từng đông.
(Chuyện Tình Người Đan Áo)

Ước mong quê hương không còn chiến tranh cũng là tâm trạng của NT. Nhưng sự mong ước của nhạc sĩ Trần Thiện Thanh không ủy mỵ và ru ngủ như đã được thể hiện qua một số nhạc sĩ phản chiến thân cộng thời bấy giờ. NT đã tế nhị hơn khi diễn tả tâm trạng mình, tâm trạng của một người lính VNCH. Anh đã nhẹ nhàng thố lộ cùng người yêu:

Hẹn em khi khắp nơi yên vui
Mùa xuân ngày đó riêng đôi mình
Phút giây mộng mơ nâng cánh hoa mai
Nhẹ rớt trên vai đầy, hồn chơi vơi
Ngỡ giữa xuân vàng, dáng em sang
(Đồn Vắng Chiều Xuân)

Và ước mơ khi quê hương thanh bình có lẽ cũng là mơ ước chung của những người lính thời đó như anh để cho các đôi tình nhân gặp lại nhau và có dịp sống lại khoảng đời đã mất. Hãy nghe Trần Thiện Thanh tâm sự qua bản nhạc “Lời tình viết vội“:

.... Em anh yên lòng an phận người thương chờ mong …
Mai đây thanh bình trở lại đời vui thắm thêm
Anh xin vì em đáp lời nhung nhớ...
Nâng niu hồn em bằng trăng đắm say ...
Cỏ hoa chất đầy thuyền về bến mộng ...
Trên vùng yêu đương kết nụ tầm xuân ...

Bản nhạc „Anh không chết đâu Anh“ viết tưởng nhớ cố Đ/U Nguyễn văn Đương được chọn làm chủ đề của cuốn băng DVD Asia 50, vinh danh cố nhạc sĩ Trần Thiện Thanh là người ca nhạc sĩ đã sáng tác nhiều bản nhạc viết về cuộc chiến, về những anh hùng đã hy sinh cho lý tưởng tự do. Những bản tình ca, nhiều bản nhạc do Trần Thiện Thanh sáng tác hàm chứa màu sắc chiến chinh đã đi sâu vào lòng những người lính VNCH như Người ở Lại Charlie, Phá Tam giang, Rừng lá thấp, Người yêu của Lính, Tâm sự người lính trẻ, Đồn vắng chiều Xuân, Tưởng người chết đi, Giờ này anh ở đâu, Chuyện một người đi, Hoa Trinh Nữ, Tạ từ trong đêm, Hãy trả lời anh, Tình có như không, Chân trời tím, Biển Mặn, Bóng Nắng, Biển mù sương, Xuân này con không về (cùng với Nhật Ngân) hay Đầu năm đi Lễ v.v…

Thời gian trôi qua mau thật. Mới đó mà ca nhạc sĩ Nhật Trường Trần Thiện Thanh đã xa lìa chúng ta ba năm! Tuy nhiên Anh đã để lại nhiều bài hát rất giá trị, đặc biệt viết về người lính VNCH, vốn từng là bạn bè hay cấp chỉ huy của anh và về tình yêu của người lính. Tôi chỉ trích dẫn một số nhạc tình của Nhật Trường và vài bản nhạc lính trong khuôn khổ bài này, rất tiếc bài viết có giới hạn nên không thể trích dẫn hết để trình bày cùng quí vị, xin thông cảm. Nhưng qua đó cũng đủ gói ghém những bài Tình Ca do người lính dù tâm lý chiến Trần Thiện Thanh sáng tác.

(Tháng 05.2008, bản có tu bổ nhân ngày giỗ 3 năm của cố nhạc sĩ Trần Thiện Thanh)