“Ta dại, ta tìm nơi vắng vẻ
Người khôn, người đến chỗ lao xao ...”
(Nguyễn Bỉnh Khiêm)

 
Kelley Park

Nếu quý vị cư ngụ tại San Jose, thú vui ‘dại dột’ và không tốn tiền là vườn Kelley. Ðây chính là nơi vắng vẻ.

Hơn 100 năm trước bà quả phụ Frank J. Kelley đã tặng cho thành phố San Jose 156 mẫu đất vốn là tài sản của thân phụ để lại. Tên ông cụ là Laurence Archer, một thời đã là quan tòa và cũng là thị trưởng San Jose. Khu đất này là vườn trái cây, nằm ở trong khu tứ giác dọc theo đường Senter, phía nam là đường Tully, phía bắc là đường Story và cách xa một đoạn phía đông là Mc. Laughlin, rồi đến xa lộ 101.

Khu đất của nhà Kelley nằm ở hạ lưu của con sông cạn Coyote River và ngày nay trở thành địa danh của Kelley Park.

Tại khu vườn xanh tươi hiện nay có 3 cơ sở được coi là vùng giải trí rất bình dân và thuận tiện của khu vực số 7, đã trở thành nổi tiếng trong cộng đồng Việt Nam.

2- Ngay khu chính giữa là vườn hữu nghị Nhật Bản. So với các vườn Nhật trên thế giới thì Japanese Friendship Garden là công viên nhỏ bé thanh lịch nhất. Hầu như các nhiếp ảnh gia Việt Nam chụp hình đám cưới đã nhiều phen thi đua với nhiếp ảnh viên Mễ Tây Cơ. Chụp đi chụp lại hàng ngàn tấm hình cô dâu chú rể tại khu vườn Á châu đặc thù này.

Phía Bắc của Kelley Park, góc Senter và Story là khu vực Happy Hollow có vườn trẻ và sở thú. Ðây là khu vực thần tiên của các em nhỏ trên dưới 10 tuổi. Nếu gia đình có con em trên 6 tuổi thì không phải đi chơi xa tốn tiền vô ích. Các em chưa đủ sức để thưởng thức các trò chơi quá mạo hiểm hay hoành tráng ở khu giải trí quốc tế. Happy Hollow ở Senter là đã quá đủ vui mừng. Hiện nay khu vực đang được đại tu bổ với nhiều tiết mục mới và sẽ khai trương vào mùa thu. Hằng ngày vẫn còn mở cửa để các em vui chơi trong khu vực hiện có. Những trò giải trí, các súc vật của nông trại đều hiện diện đem đến cho các em những hình ảnh sống động mà trẻ nhỏ sống nơi đô thị không có dịp tiếp xúc.

Phía Nam vườn Kelley là khu cổ tích được gọi là History San Jose. Tại đây người lưu dân Việt Nam chúng ta có thể đến thăm để tìm về với thành phố San Jose hơn 100 năm trước. Ðây chính là chủ đề của bài này. Xin hãy cùng tôi bỏ chốn lao xao trên hai con đường Tully và Story lắm chuyện để tìm về nơi vắng vẻ. Ta dại, ta tìm nơi vắng vẻ.

3- Đường nào đến San Jose

Hơn 50 năm trước, San Jose là một thành phố nhà quê. Du khách tìm đường đến San Jose hỏi thăm từ San Francisco chẳng ai biết San Jose ở chốn nào. Một bài ca đã kể câu chuyện đồng dao hát rằng. ‘Do you know the way to San Jose?’

Một sớm một chiều, San Jose đứng lên để lãnh danh hiệu kinh đô điện tử toàn thế giới. Vườn nho thành cơ xưởng. Các hãng điện tử danh tiếng thi nhau ra đời tại Silicon Valley. Tiền thuế đổ vào thành phố nhiều như nước chảy. Cơ quan phát triển đô thị thành lập. Các nhà cũ ở khu down town ảm đạm được phá bỏ để nhường chỗ cho cao ốc và dinh thự. Các trung tâm nghị hội, các cơ sở và hotel tráng lệ, tân kỳ thay đổi hoàn toàn bộ mặt của San Jose. Hàng trăm ngôi nhà và kiến trúc cổ tại down town được phân loại. Ban định giá lịch sử và các chuyên viên chọn lựa để duy trì lối 50 di tích và đưa vào khu History San Jose. Còn lại bao nhiêu cho phá bỏ hết. Khu vực phía nam Kelley Park gồm 14 mẫu đất góc đường Senter và Finland được dành riêng cho các di tích của San Jose cổ kính.

Những nhà bưu điện đầu tiên, phòng nha sĩ đầu tiên, tháp ánh sáng, cây xăng, nhà in tất cả di tích của một thời xa xưa được đem vào khu vườn lịch sử. Tất cả được tái dựng trong một khu vườn nhỏ bé, yên tĩnh và đặc biệt là an toàn nhất thế giới.

Ngôi nhà lịch sử của dòng họ Ng. Shing Trung Quốc xây cất năm 1888 tại khu China town San Jose ngày xưa đã được di chuyển về History Park năm 1991 và nay trở thành viện bảo tàng Trung Hoa.

6- Bảo Tàng Trung Quốc 

Một ngôi nhà của Hy Lạp cũng được thu xếp để có một chỗ trong vườn lịch sử.

Nhiều nhà cổ Victoria cũng đã theo nhau dọn vào Kelley Park.

Cộng đồng Bồ Ðào Nha (Portuguese) vào năm 1915 đã từng xây nhà thờ tại phía đông Santa Clara St. nay xây lại ngôi đền mới trong khu lịch sử và khánh thành năm 1997.

Tổng cộng có 27 công trình kiến trúc tại vườn lịch sử San Jose. Mỗi ngôi nhà, mỗi công thự đều do hội đoàn đại diện cho một tổ chức hay một cộng đồng đảm trách.

Trong nom tổng quát là tổ chức được thành lập có tên là History San Jose (HSJ). Cơ quan này bất vụ lợi, được sự tài trợ một phần của thành phố và phần lớn là tự tổ chức sinh hoạt gây quỹ và bảo trợ cho các ngày lịch sử sắc tộc hàng năm. 
7- Ngôi nhà cổ Greenwalt

Trong số 27 công trình kiến trúc tại History San Jose có một nhà hai tầng nằm sát cạnh đường Senter, bên khu Parking phía Nam của vườn Nhật.

Tại lối vào dưới hầm, trên khung cửa sắt có ghi The Greenwalt 1877. Trong hồ sơ lịch sử, ngôi nhà này được dòng họ Greenwalt xây cất năm 1877 tại lô đất phía tây đường Almaden Expw gần xa lộ 87.

Khi chỉnh trang đô thị, năm 1991Greenwalt house được lựa chọn di chuyển vào khu lịch sử và bị bỏ trống quên lãng trên 10 năm không ai xử dụng. Lý do chính là nhà 2 tầng thuộc phạm vi lịch sử nên sửa chữa rất công phu tốn kém. Dù có nhiều cộng đồng muốn nhận lãnh nhưng không thực hiện được. Tất cả phần nội thất phải hoàn toàn làm lại theo đúng hình thức cũ, phải làm bằng nhân công chuyên môn đặc biệt nên rất phiền phức và đòi hỏi ngân khoản không xác định được bao nhiêu, cũng như thời gian bao lâu?

8. Viện Bảo Tàng Thuyền Nhân VN

Ðã từ lâu cơ quan IRCC sưu tầm nhiều di vật bảo tàng và cũng có ý muốn tìm một nơi thuộc tài sản địa ốc công quyền để dựng nhà bảo tàng. Cơ may duy nhất là ngôi nhà này. Vì vậy mặc dù việc sửa chữa toàn diện bên trong và bên ngoài cùng toàn thể khu vực rất tốn kém, nhưng không thể tìm được một cơ hội khác. Ðó là cơ duyên đầu tiên của việc xây dựng Viện Bảo Tàng Thuyền Nhân Và Việt Nam Cộng Hòa. Từ lúc sơn sửa bên ngoài, thiết lập khu vườn hòa bình bao quanh, sửa chữa toàn diện bên trong 2 tầng, dọn dẹp khu hầm dưới đất và tầng gác trên mái nhà. Vừa xin tiền thân hữu, vừa vay tiền anh em. Nợ sau trồng lên nợ trước và sau cùng một đường ramp đặc biệt dành cho khách đi xe lăn hoàn tất. Trước sau gần 5 năm công tác. Một viện bảo tàng đã hoàn thành. Trị giá di sản, di vật và tác phẩm trưng bầy hơn 1 triệu Mỹ kim. Sửa chữa toàn diện lên đến 500,000 Mỹ kim. Không kể giá trị địa ốc lịch sử. Món nợ ân tình hiện nay là 300 ngàn Mỹ kim.

Một tấm bảng công đức ân nhân đã hoàn tất để gắn tên các thân hữu xa gần yểm trợ. Nhưng trong số các danh tính này phải có tên dòng họ Greenwalt là người đã kiến trúc ngôi nhà từ năm 1877 cách đây 132 năm. 
9- Dòng họ Giacomazzi

Tuy nhiên, câu chuyện đặc biệt sau đây cho thấy ghi danh dòng họ Greenwalt chưa đủ. Số là một ngày nọ, trong khu vườn lịch sử vắng vẻ chúng tôi thấy hai vợ chồng người Mỹ thật già ghé lại. Bà cụ nói rằng chúng tôi là hàng xóm của gia đình đã từng ở ngôi nhà này. Sau khi trao đổi địa chỉ, một tháng sau chúng tôi nhận được điện thoại của ông Giacomazzi hẹn sẽ dẫn con trai đến thăm.

Ông già Giacomazzi người gốc Bắc Âu, năm nay 78 tuổi cùng con trai gần 50 tuổi lại thăm ngôi nhà cũ. Ông già nói rằng nhà này mẹ tôi mua lại của họ Greenwalt vào năm 1919 giá là 14 ngàn Mỹ kim. Cả nhà và đất. Nhà hiện nay chỉ còn một nửa phía trước, khi chủ nhà giao lại cho chính phủ đã bị cắt đi phân nửa phía sau.

Chúng tôi cùng bước vào ngôi nhà có trên 130 năm tuổi. Tôi hướng dẫn họ lịch sử bảo tàng. Hai cha con hướng dẫn cho tôi về lịch sử ngôi nhà. Ðây là khu Việt Nam Công Hòa, đây là khu thuyền nhân. Ðây là phòng ngủ, đây là phòng ăn. Chỗ này mẹ tôi tiếp khách. Ðây là nơi vợ tôi có bầu anh này. Khi đi sanh rồi về anh con trai này đã được nuôi nấng tại đây.

Rất cảm động, cả hai cha con đều nói rằng ngày nay những người đàn bà trong gia đình chúng tôi không còn nữa. Nhưng nếu còn sống hẳn mẹ tôi rất sung sướng được biết rằng di sản của gia đình được xử dụng vào công việc lịch sử. Không bao giờ dòng họ Greenwalt và Giacomazzi lại nghĩ rằng nhà của họ sau này sẽ là viện bảo tàng của một sắc dân Ðông Nam Á đến Hoa Kỳ 100 năm sau.

Và phần chúng tôi, cũng không bao giờ nghĩ rằng là người tỵ nạn Việt Nam đến tìm đất sống tại Hoa Ky,ợ lại có thể hoàn tất được một Viện Bảo Tàng trên quê hương mới.

*

Thành phố San Jose ngày nay có gần một triệu dân, danh tiếng điện tử vang lừng bốn bề. Dân Việt chiếm 10%, quanh năm sống trong cảnh lao xao. Riêng khu 7 với hai con đường Story và Tully lại càng lao xao, ồn ào biết bao nhiêu vui buồn tủi nhục.

Rất ít người biết rằng muốn đi tìm niềm vui nhẹ hồn nhiên cho trẻ thơ, hay đi tìm lại tình yêu, hoặc tạm thời rũ bỏ bụi trần, ta chỉ cần bước nhẹ vào vườn Kelley. Ðến Happy Hollow để trở lại tuổi thần tiên. Qua Vườn Nhật nhớ lại thời vừa biết yêu, hay qua vườn lịch sử San Jose trong tuổi cao niên. Hình ảnh ông bà già tay trong tay, đi trên con đường vắng vẻ của History San Jose. Không có bóng một chiếc xe. Sáu con đường ngang dọc, chỗ nào cũng là đường đi của khách bộ hành. Parking gần kề.

Người di dân Việt Nam tại San Jose nếu có bà con từ bốn phương trời hải ngoại và ngay cả bà con trong nước qua chơi, sẽ có dịp đi ngược dòng lịch sử Việt Nam từ 1950 đến nay. Quý vị sẽ biết thế nào là tự do dân chủ với Việt Nam Cộng Hòa. Hiểu biết thêm về thuyền nhân tỵ nạn. Ðồng thời xem hình ảnh của San Jose trên 200 lịch sử, cũng tại viện bảo tàng thành phố nằm trong khu Hotel Pacific của Kelley Park.

Xin hãy nghe lời cụ Nguyễn Bỉnh Khiêm:

Ta dại, ta tìm nơi vắng vẻ.
Nơi vắng vẻ nhất San Jose chính là Kelley Park