Chẳng bao lâu lại đến Tết con Trâu.

Lạ thật, sao con Trâu lại đi ngay sau con Chuột? Một anh "nhỏ bằng cái nhắt", khôn lỏi, "chúa thằn lằn" về khoản mẹo vặt và lừa đảo, lúc luồn sâu lúc leo cao, lúc nào cũng thập thò, gây đủ điều tai hại, mà sinh sản cực nhanh, càng bí mật vụng trộm càng đẻ nhiều, nên bị xếp vào loại lưu manh chúa tể. Tiếp theo ngay là một bác to đùng, ngu trung, to đầu mà dại. Cũng "có sừng có sỏ" rất oai, mà bị cái "thằng người" khôn ngoan nó "vặt"nó "dziệt" (1) , lúc sang phải, lúc sang trái, chỉ bằng một sợi dây thừng xỏ mũi. Rồi ta ngộ ra một điều: hai con giáp này xếp liền nhau là phải, bên cạnh anh ngu trung y như rằng xuất hiện lũ lưu manh, lợi dụng, khai thác (mà các nhà chính trị vẫn gọi là bọn cơ hội). Hai thứ này cộng sinh.

 Ai chẳng thuộc mấy câu Ca dao về con Trâu:

             Trâu ơi ta bảo trâu này

       Trâu ra ngoài ruộng trâu cày với ta    

            Cày cấy vốn nghiệp nông gia

       Ta đây trâu đấy ai mà quản công ? 

            Bao giờ cây lúa còn bông

       Thì còn ngọn cỏ ngoài đồng trâu ăn.

  Thật là một bài ca nhân ái. Người và vật đã biết dựa nhau mà sống, bởi hiểu rằng "trong lẽ phải, có người có ta"! Ông chủ mà thương đày tớ, sẻ chia quyền lợi với nhau như một kiểu "nhà nước phúc lợi" ở mấy nước văn minh ! Hơi văn rõ ra một giọng đàm phán, thuyết phục để có đồng thuận, chứ không lấy nghĩa vụ ra mà áp đặt.

     Nhưng sự đời đâu chỉ có thế.

    Đây, một bài ca dao khác về con Trâu: 

                Ngày thường mày ở với tao
     Đến khi mày yếu thì tao tuyệt tình
               Thịt mày nấu cháo nuôi binh
     Da mày bịt trống tụng kinh trong chùa
   Sừng mày tao tiện con cờ
                         Cán dao, cán mác, lược thưa, lược dày…(2)

       Một phác họa sao mà sâu cay. Khi sống đã cống hiến hết mình cho chủ. Yếu sức rồi bị giết đã đành, nhưng từng mảnh xác vẫn phải được mài giũa để trang sức cho chủ. "Nuôi binh, dao, mác…" là phục vụ chiến tranh. "Chùa, tụng kinh…" là vẻ thánh thiện tôn giáo. "Trống" chiêng lễ hội, "lược thưa lược dày…" là phục vụ văn hóa và đời sống. Ôi, vắt kiệt nhau đến thế là cùng. Tôi cứ ngậm miệng mà cười : Sao kiếp Trâu lại có thể nhiều vinh quang đến thế? Vậy mà khi chụp ảnh Trâu nghệ thuật thì người ta cứ bỏ cái Ách ra, để cho Trâu "toét miệng" ra cười, quên cả cái Ách như một "sắc phục" không thể thiếu của loài trâu. 

    Nghĩ đến con Trâu, có lúc thì thương, thì bùi ngùi, có khi thì ơn, thì phục, có khi lại giận, lại trách, lại ghét trâu điên, ghét thói trâu buộc ghét trâu ăn, lại tàn nhẫn bảo ngu thì đáng đời, gảy đàn vào tai cũng phí …

    Thế rồi lại khóc, lại cười với Trâu mà làm Câu đối Tết.

    (1) Lệnh điều khiển trâu (vùng trung du Bắc bộ) : vặt=vrắt=sang phải,
          dziệt=sang trái.
    (2) Từ cổ gọi là lược thưa và lược bí.
    Có thể tham khảo thêm ở link của Hà Phương Hoài:
   http://e-cadao. com/cadaodoor. htm